Cập nhật thông tin chi tiết về Soạn Bài Lớp 9: Trau Dồi Vốn Từ mới nhất trên website Maiphuongus.net. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Soạn bài lớp 9: Trau dồi vốn từ
Soạn bài: Trau dồi vốn từ
Ở đây tôi muốn nhấn mạnh đến cái giàu của tiếng Việt chúng ta. Tiếng Việt hiện nay có khả năng rất lớn, phải nói là khả năng vô bờ bến để diễn tả đời sống tư tưởng và tình cảm ngày càng phong phú, đẹp đẽ của dân tộc ta. Bản thân nó đã giàu, nó lại còn có khả năng biến hoá vô cùng, nếu chúng ta biết giữ nó, dùng nó, biết phát triển nó. Chúng ta có thể lấy rất nhiều ví dụ. Trong tiếng ta, một chữ có thể dùng để diễn tả rất nhiều ý; hoặc ngược lại, một ý nhưng lại có bao nhiêu chữ để diễn tả. Vì vậy, nếu nói tiếng Việt của ta có những khả năng rất lớn để diễn đạt tư tưởng và tình cảm trong nhiều thể văn thì điều đó hoàn toàn đúng. Không sợ tiếng ta nghèo, chỉ sợ chúng ta không biết dùng tiếng ta.
(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Từ lúc chưa có ý thức, cho tới lúc có ý thức, chúng ta đã học chữ của Nguyễn Du chắc ai cũng đồng ý với tôi rằng nếu chữ nghĩa “Truyện Kiều” mà xoàng xĩnh thôi thì chắc Truyện Kiều, dù tư tưởng sâu xa đến đâu cũng chưa thể thành sách của mọi người. Tôi càng phục tài học với sức sáng tạo của Nguyễn Du trong chữ nghĩa, khi tôi đọc đến câu thơ ông viết ông đã ” ở trong ruộng bãi để học câu hát hay của người trồng dâu”. Đó không phải là một câu nói bóng, mà nó là một tâm sự, một kế hoạch học chữ, hay nói theo cách nói của chúng ta ngày nay: Nguyễn Du đã đi vào lời ăn tiếng nói của nhân dân, cơ sở sáng tạo ngôn ngữ của nhà thơ thiên tài đã dựa thẳng vào đấy.
Xin kể lại hai ví dụ. Câu thơ Nguyễn Du có chữ “áy” (cỏ áy bóng tà…). Chữ “áy” ấy, tài giỏi đến độ dù ta không hiểu nghĩa nó cũng hiện lên sự ảm đạm. Cho tới năm trước, có dịp đi Thái Bình, về huyện Thái Ninh, tôi được biết chữ áy là tiếng vùng quê ấy. Quê vợ Nguyễn Du ở Thái Bình, Nguyễn Du đã ở lâu đất Thái Bình, “cỏ áy” có nghĩa là cỏ vàng úa. Tiếng “áy” ở Thái Bình đã vào văn chương “Truyện Kiều” và trở thành tuyệt vời.
Ví dụ nữa, ba chữ “bén duyên tơ” ở “Truyện Kiều”. Thông thường, ta hiểu “bén duyên” có thể gần gũi với câu tục ngữ “Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén”. Nhưng không phải. Trong nghề ươm tơ lúc tháo con tằm lấy tơ thì người ta ngâm tằm vào nồi nước nóng, rồi đem guồng ra, vớt tơ lên quay vào guồng, lúc sợi tơ bắt đầu quay vào guồng, người nhà nghề gọi là “tơ bén”. Nếu chỉ viết “bén duyên” không thì còn có thể ngờ, chứ “bén duyên tơ” thì rõ ràng Nguyễn Du của chúng ta đã nghe, học và sáng tạo trên cơ sở công việc người hái dâu chăn tằm. Nguyễn Du đã trau dồi ngôn ngữ, đêm ngày mài dũa chữ nghĩa kì khu biết chừng nào!
(Theo Tô Hoài, Mỗi chữ phải là một hạt ngọc, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, sđd)
Gợi ý: Nhà văn Tô Hoài nhắc nhở chúng ta phải biết học tập trau dồi vốn từ ngữ từ chính cuộc sống của nhân dân.
II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 1. Nói “Trong tiếng ta, một chữ có thể dùng để diễn tả rất nhiều ý; hoặc ngược lại, một ý nhưng lại có bao nhiêu chữ để diễn tả.” là muốn nói đến hiện tượng gì trong từ vựng? Cho ví dụ và phân tích.
Gợi ý: Câu nói trên đề cập đến hiện tượng từ nhiều nghĩa và từ gần nghĩa, đồng nghĩa trong tiếng Việt. Ví dụ về hiện tượng từ nhiều nghĩa: xuân trong “Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân”; hoa trong “Hoa trôi man mác biết là về đâu?”. Ví dụ về hiện tượng gần nghĩa, đồng nghĩa: chết – hi sinh – qua đời – mất – thác – tử vong,…; cho – biếu – tặng – hiến – thí,… Để có khả năng sử dụng chính xác, linh hoạt các từ ngữ thuộc những hiện tượng này thì cần phải không ngừng trau dồi sự hiểu biết về nghĩa của từ, vốn hiểu biết thực tế, rèn luyện sử dụng từ trong những tình huống giao tiếp cụ thể,…
2. Chọn từ để điền vào chỗ trống cho thích hợp:
a)… là kết quả sau cùng;
… là kết quả xấu;
b)… là chiếm được phần thắng;
… là thu được kết quả tốt;
c)… là phần thuần khiết và quý báu nhất;
… là sao trên trời (nói khái quát).
(tinh tú, hậu quả, đoạt)
Gợi ý: hậu quả là kết quả xấu; đoạt là chiếm được phần thắng; tinh tú là sao trên trời (nói khái quát).
3. Âm tuyệt (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
(1) dứt, không còn gì;
(2) cực kì, nhất.
Âm này mang nghĩa nào trong mỗi trường sau: tuyệt chủng, tuyệt đỉnh, tuyệt giao, tuyệt mật, tuyệt tác, tuyệt trần, tuyệt tự, tuyệt thực, tuyệt vời.
Gợi ý: (1), (2), (1), (2), (2), (2), (1), (1), (2).
4. Âm đồng (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
(1) – a: cùng nhau, b: giống nhau;
(2) trẻ em;
(3) (chất) đồng.
Âm này mang nghĩa nào trong mỗi trường sau: đồng âm, đồng ấu, đồng bào, đồng bộ, đồng chí, đồng dạng, đồng dao, đồng khởi, đồng môn, đồng niên, đồng sự, đồng thoại, đồng tiền.
Gợi ý: (1)-b, (2), (1)-a, (1)-a, (1)-a, (1)-b, (2), (1)-a, (1)-a, (1)-a, (1)-a, (2), (3).
5. Phát hiện lỗi về dùng từ trong các câu sau và sửa lại cho đúng:
a) Vào đêm khuya, đường phố im lặng.
b) Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
c) Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc.
d) Các nhà khoa học dự đoán những chiếc bình này đã có cách đây 2500 năm.
Gợi ý: Tra từ điển để nắm được nghĩa và cách dùng các từ: im lặng, thành lập, cảm xúc, dự đoán. Đây là các từ dùng sai trong các câu trên. Có thể thay thế các từ như sau: im lặng/vắng lặng; thành lập/thiết lập; dự đoán/ước đoán.
Gió đông là chồng lúa chiêm Gió bấc là duyên lúa mùa Được mùa lúa, úa mùa cau Được mùa cau, đau mùa lúa Chiêm khôn hơn mùa dại Mùa nứt nanh, chiêm xanh đầu Lúa chiêm nép ở đầu bờ Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên. Cô kĩ sư nông học ơi, nếu ngày nay cô không nói được tiếng nói như vậy nữa, thì cô có thu được mùa lúa, nhưng đã bỏ mất cả một mùa ngôn ngữ đẹp đẽ của tộc đấy. Bởi thế, tôi muốn nói, đồng thời với việc giữ gìn sự trong sáng cảu tiếng Việt, phải giữ gìn sự giàu có, muôn vàn giàu có của nó. Trong thói quen, chúng ta hay tự ti; khẳng định lại một lần nữa sự giàu có của tiếng nói dân tộc, cũng là một điều quan trọng chứ sao.
(Chế Lan Viên, Làm cho tiếng nói trong sáng, giàu và phát triển, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Gợi ý: So sánh với ý kiến trong đoạn trích Mỗi chữ phải là hạt ngọc của nhà văn Tô Hoài. Chế Lan Viên và Tô Hoài thống nhất với nhau về điều gì?
7. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Muốn có tài liệu thì phải tìm, tức là:
1. Nghe: Lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết.
2. Hỏi: Hỏi những người đi xa về, hỏi nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi.
3. Thấy: Mình phải đi đến xem xét, mà thấy.
4. Xem: Xem báo chí, xem sách vở. Xem báo chí trong nước, báo chí nước ngoài.
5. Ghi: Những cái gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã học được, thì chép lấy để dùng mà viết […].
(Hồ Chí Minh, Cách viết, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, sđd)
Có thể vận dụng cách tìm tài liệu được nêu trong đoạn trích trên vào việc trau dồi vốn từ vựng như thế nào?
Gợi ý: Có thể lấy các hình thức nghe, hỏi, thấy, xem, ghi làm phương châm trau dồi, phát triển vốn từ được không? Tại sao? Các thao tác trên là hướng dẫn việc tìm tài liệu, cần thay đổi nội dung của từng hoạt động như thế nào cho phù hợp với việc trau dồi, phát triển từ vựng?
8. Chọn các từ ngữ trong số: phương tiện, cứu giúp, mục đích cuối cùng, viện trợ, yếu điểm, điểm yếu, điểm thiếu sót, khuyết điểm, đề bạt, đề cử, đề đạt, đề xuất, láu lỉnh, láu táu, liến láu, liến thoắng, hoảng hồn, hoảng loạn, hoảng hốt, hoảng sợ; để điền vào chỗ trống trong các câu sau sao cho thích hợp:
a) Đồng nghĩa với “cứu cánh” là…
b) Đồng nghĩa với “nhược điểm” là…
c) Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là…
d) Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là…
e) Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là…
9. Các cặp từ sau đây có gì khác nhau về nghĩa? Hãy đặt câu với mỗi từ.
a) nhuận bút / thù lao;
b) tay trắng / trắng tay;
c) kiểm điểm / kiểm kê;
d) lược khảo / lược thuật.
Gợi ý:
Nghĩa của từ nhuận bút rộng hơn hay nghĩa của từ thù lao rộng hơn? Trong trường hợp nào thì dùng nhuận bút, trường hợp nào thì dùng thù lao? Có thể nói: “Toà soạn Báo A trả thù lao cho tác giả bài viết X” được không? Tại sao?
Có thể định nghĩa “Bị mất hết tất cả tiền bạc, của cải, hoàn toàn không còn gì là tay trắng” được không? Nét nghĩa “bị mất”, “không còn gì” phù hợp với từ trắng tay không phù hợp với từ tay trắng.
Có thể nói “Kiểm điểm lại sách trong thư viện” được không? Vì sao? Có thể nói “Kiểm kê lại công việc trong quý I năm 2005” được không? Vì sao?
Tra từ điển Hán Việt để biết nghĩa của khảo và thuật.
10. Trong tiếng Việt có các từ ghép như: kì lạ – lạ kì, nguy hiểm – hiểm nguy, thương xót – xót thương; hoặc các từ láy như: khắt khe – khe khắt, lừng lẫy – lẫy lừng,… là những từ có các yếu tố cấu tạo giống nhau và nghĩa, về cơ bản, không khác nhau. Hãy tìm thêm những từ tương tự.
Gợi ý: đấu tranh – tranh đấu, thương yêu – yêu thương, tình nghĩa – nghĩa tình, chờ đợi – đợi chờ, triển khai – khai triển, màu sắc – sắc màu…; dào dạt – dạt dào, xác xơ – xơ xác, nhớ nhung – nhung nhớ, thiết tha – tha thiết, đau đớn – đớn đau, khát khao – khao khát, phất phơ – phơ phất, ngất ngây – ngây ngất,…
11. Khi sử dụng, căn cứ vào đâu để lựa chọn giữa những từ ghép và từ láy có cấu tạo giống nhau và ý nghĩa, về cơ bản, trùng nhau như trên?
Gợi ý: Dựa vào ngữ cảnh (ở đây là sắc thái biểu cảm cụ thể, sự hài hoà về âm thanh với các từ ngữ khác) để lựa chọn. Có khi sử dụng từ nào là do thói quen ngôn ngữ ở từng người.
12. Cho các tiếng Hán Việt: bất (không, chẳng), bí (kín), đa (nhiều), đề (nâng, nêu ra), gia (thêm vào), giáo (dạy bảo), hồi (về, trở lại), khai (mở, khơi), quảng (rộng, rộng rãi), suy (sút, kém), thuần (ròng, không pha tạp), thủ (đầu, đầu tiên, người đứng đầu), thuần (thật, chân thật, chân chất), thuần (dễ bảo, chịu khiến), thuỷ (nước), tư (riêng), trữ (chứa, cất), trường (dài), trọng (nặng, coi nặng, coi là quý), vô (không, không có), xuất (đưa ra, cho ra), yếu (quan trọng). Với mỗi tiếng, hãy tìm hai từ ghép có chứa yếu tố đó.
Gợi ý: Chú ý phân biệt nghĩa của các yếu tố đồng âm (thuần) và các tiếng gần nghĩa (bất – vô) để lựa chọn cho chính xác. Ví dụ:
thuần chủng, thuần khiết, thuần nhất, thuần tuý,… (thuần: ròng, không pha tạp); thuần hậu, thuần phác,… (thuần: thật, chân thật, chân chất); thuần dưỡng, thuần phục, thuần hoá,… (thuần: dễ bảo, chịu khiến).
bất biến, bất khuất, bất bại, bất nhất, bất chính,…; vô biên, vô độ, vô cùng, vô tâm, vô sự, vô tư, vô giá, vô định, vô hiệu,…
Theo chúng tôi
Bài Soạn Lớp 9: Trau Dồi Vốn Từ
Ví dụ 1: Qua ý kiến sau, em hiểu tác giả muốn nói điều gì?
Qua ý kiến sau đây, em hiểu tác giả muốn nói điều gì?
Trong tiếng ta, một chữ có thể dùng để diễn tả rất nhiều ý; hoặc ngược lại, một ý nhưng lại có bao nhiêu chữ để diễn tả. Vì vậy, nếu nói tiếng Việt của ta có những khả năng rất lớn để diễn đạt tư tưởng và tình cảm trong nhiều thể văn thì điều đó hoàn toàn đúng. Không sợ tiếng ta nghèo, chỉ sợ chúng ta không biết dùng tiếng ta.
(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Tác giả muốn nói:
Tiếng Việt rất giàu và đẹp…
Muốn phát huy tốt khả năng tiếng Việt ta phải trau dồi vốn từ.
Ví dụ 2: Xác định lỗi diễn đạt trong những câu sau:
a. Việt Nam chúng ta có rất nhiều thắng cảnh đẹp.
b. Các nhà khoa học dự đoán những chiếc bình này đã có cách đây khoảng 2500 năm.
c. Trong những năm gần đây, nhà trường đã đẩy mạnh quy mô đào tạo để đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội.
Giải thích vì sao có những lỗi này?
Những lỗi sai và sửa lại:
a. Thừa chữ “đẹp”.
b. Sai “dự đoán” thành “ước đoán” hoặc “phỏng đoán”.
c. Sai “quy mô” thành “mở rộng”.
Trong những năm gần đây, nhà trường đã mở rộng quy mô đào tạo để đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội.
Ghi nhớ: Muốn sử dụng tốt tiếng việt, trước hết cần trau dồi vốn từ. Rèn luyện để nắm được đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ.
Ví dụ: Em hiểu ý kiến sau đây như thế nào?
“Từ lúc chưa có ý thức, cho tới khi có ý thức…….đêm ngày mài giũa chữ nghĩa kì khu biết chừng nào!
(Theo Tô Hoài, Mỗi chữ phải là một hạt ngọc, trong sự giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, Sđd)
Trả lời:
Nhà văn Tô Hoài khẳng định thành công của Truyện kiều là nghệ thuật ngôn từ, ngôn ngữ phong phú, giàu sắc thái biểu cảm
Dùng từ “áy” trong cụm từ “cỏ áy bóng tà”.
Sáng tạo ra cụm từ “én duyên tơ”.
Ghi nhớ: Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết, làm tăng vốn từ là việc thướng xuyên phải làm để trau dồi vốn từ.
Hậu quả là:
a. Kết quả sau cùng b. Kết quả xấu
Đoạt là:
a. Chiếm được phần thắng b. Thu được kết quả tốt
Tinh tú là:
a. Phần thuần khiết và quý bàu nhất b. Sao trên trời (nói khái quát).
Trả lời:
Hậu quả là:
b. Kết quả xấu
Đoạt là:
a. Chiếm được phần thắng
Tinh tú là:
b. Sao trên trời (nói khái quát).
a. Từ tuyệt (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
Cho biết nghĩa và giải thích nghĩa của âm tuyệt trong mỗi từ sau: tuyệt chủng, tuyệt đỉnh, tuyệt giao, tuyệt mật, tuyệt tác, tuyệt trần, tuyệt tự, tuyệt thực, tuyệt vời.
b. Từ đồng (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
Cho biết nghĩa và giải thích nghĩa của âmđồng trong mỗi từ sau: đồng âm, đồng ấu, đồng bào, đồng bộ, đồng chí, đồng dạng, đồng dao, đồng khởi, đồng môn, đồng niên, đồng sự, đồng thoại, đồng tiền.
Trả lời:
a. Tuyệt
Tuyệt (dứt, không còn gì)
Tuyệt chủng: mất hẳn nòi giống.
Tuyệt giao: Cắt đứt giao thiệp
Tuyệt tự: Không có người nối dõi.
Tuyệt thực: nhịn đói, không chịu ăn để phản đối.
Tuyệt (cực kì, nhất)
Tuyệt mật: bí mật tuyệt đối
Tuyệt tác: Tác phẩm văn học đạt tới đỉnh cao,.
Tuyệt trần: nhất trên đời, không có gì sánh nổi.
b. Đồng
Đồng (trẻ em)
Đồng ấu: Trẻ em nhỏ khoảng 6,7 tuổi
Đồng dao: Bài hát dân gian của trẻ em
Đồng thoại: Truyện viết cho trẻ em
Đồng (chất)
Trống đồng: nhạc khí gõ, đúc bằng đồng, trên mặt có hoa văn trang trí.
Đồng (cùng nhau, giống nhau)
Đồng bào: cùng một bọc, chỉ những người cùng nòi giống.
Đồng khởi: Cùng vùng dậy khởi nghĩa, dùng bạo lực để phá ách kìm kẹp.
a. Vào đêm khuya, đường phố im lặng.
b. Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
c. Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc.
Trả lời:
a. Vào đêm khuya, đường phố im lặng.
Lỗi sai: Im lặng
Sửa lỗi: Về khuya, đường phố rất yên tĩnh (vắng vẻ).
b. Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
Lỗi sai: Thành lập
Sửa lỗi: Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
c. Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc
Lỗi sai: Cảm xúc
Sửa lỗi: Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm động (xúc động, cảm phục).
Hãy nghe một thanh niên nông thôn rồi nghe bà mẹ của anh hay ông nội của anh nói chuyện ta sẽ hiểu ai là người có tiếng nói giàu hình ảnh sắc màu. Chỉ một chuyện cây lúa thôi, mà biết bao là sáng tạo về ngôn ngữ:
Gió đông là chồng lúa chiêm
Gió bấc là duyên lúa mùa
Được mùa lúa, úa mùa cau
Được mùa cau, đau mùa lúa
Chiêm khôn hơn mùa dại
Mùa nứt nanh, chiêm xanh đầu
Lúa chiêm nép ở đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.
Cô kĩ sư nông học ơi, nếu ngày nay cô không nói được tiếng nói như vậy nữa, thì cô có thu được mùa lúa, nhưng đã bỏ mất cả một mùa ngôn ngữ đẹp đẽ của tộc đấy. Bởi thế, tôi muốn nói, đồng thời với việc giữ gìn sự trong sáng cảu tiếng Việt, phải giữ gìn sự giàu có, muôn vàn giàu có của nó. Trong thói quen, chúng ta hay tự ti; khẳng định lại một lần nữa sự giàu có của tiếng nói dân tộc, cũng là một điều quan trọng chứ sao.
(Chế Lan Viên, Làm cho tiếng nói trong sáng, giàu và phát triển, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”)
Trả lời:
Vẻ đẹp của Tiếng Việt có thể tìm thấy ngay trog lời ăn tiếng nói của người nông dân. Thời đại mới, khoa học kĩ thuật có thể thay cho kinh nghiệm cổ truyền nhưng vẻ đẹp của tục ngữ, ca dao thì còn mãi.
Muốn có tài liệu thì phải tìm, tức là:
1. Nghe: Lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết.
2. Hỏi: Hỏi những người đi xa về, hỏi nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi.
3. Thấy: Mình phải đi đến xem xét, mà thấy.
4. Xem: Xem báo chí, xem sách vở. Xem báo chí trong nước, báo chí nước ngoài.
5. Ghi: Những cái gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã học được, thì chép lấy để dùng mà viết […].
(Hồ Chí Minh, Cách viết, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Từ ý kiến trên, em hãy nêu cách em sẽ thực hiện để tăng vốn từ?
Trả lời:
Để làm tăng vốn từ, cần:
Chú ý quan sát, lắng nghe lời nói hàng ngày của những người xung quanh và trên các phương tiện thông tin đại chúng
Đọc sách báo, đọc các tác phẩm văn học
Ghi chép lại những từ ngữ mới đã nghe được, đọc được;
Tìm hiểu nghĩa của từ bằng cách tra từ điển hoặc hỏi người khác.
Tập sử dụng những từ ngữ mới trong hoàn cảnh giao tiếp thích hợp.
Cho các từ ngữ: phương tiện, cứu giúp, mục đích cuối cùng, viện trợ, yếu điểm, điểm yếu, điểm thiếu sót, khuyết điểm, đề bạt, đề cử, đề đạt, đề xuất, láu lỉnh, láu táu, liến láu, liến thoắng, hoảng hồn, hoảng loạn, hoảng hốt, hoảng sợ;
Chọn từ điền vào chỗ trống trong các câu sau sao cho thích hợp:
a. Đồng nghĩa với “cứu cánh” là /…/
b. Đồng nghĩa với “nhược điểm” là /…/
c. Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là /…/
d. Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là /…/
e. Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là /…/
Trả lời:
a. Đồng nghĩa với “cứu cánh” là mục đích cuối cùng
b. Đồng nghĩa với “nhược điểm” là điểm yếu
c. Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là đề bạt
d. Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là hoảng loạn
e. Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là láu táu
a. nhuận bút/ thù lao
b. tay trắng/ trắng tay
c. kiểm điểm/ kiểm kê
d. lược khảo/ lược thuật.
Trả lời:
a.Nhuận bút/ thù lao
Nhuận bút: tiền trả cho người viết một tác phẩm.
Thù lao: trả công để bù đắp vào lao động đã bỏ ra.
Đặt câu:
Anh ấy vừa lĩnh tiền nhuận bút của cuốn sách mới.
Anh ấy nhận được một khoản thù lao khá hậu hĩnh.
b. Tay trắng / trắng tay;
Tay trắng: không có chút vốn liếng, của cải gì.
Trắng tay: bị mất hết của cải, tiền bạc, không có gì.
Đặt câu:
Từ tay trắng mà anh ấy làm nên sự nghiệp
Nó bị một cú lừa trắng tay.
c. Kiểm điểm/ kiểm kê
Kiểm điểm: xem xét, nhìn nhận lại những thiếu sót về công việc hoặc hành động đã làm.
Kiểm kê: kiểm lại số lượng, chất lượng tài sản còn bao nhiêu và đang ở trong tình trạng như thế nào.
Đặt câu:
Chúng ta cần tự kiểm điểm bản thân trong năm học vừa qua để thấy những việc còn chưa làm được.
Chị ấy đang kiểm kê lại hàng hóa sau một tháng bán hàng.
d. Lược khảo/ Lược thuật
Lược khảo: nghiên cứu khái quát không đi vào chi tiết.
Lược thuật: kể lại tóm tắt sự kiện.
Đặt câu:
Đây là công trình lược khảo về lịch sử của Hà Nội.
Anh hãy lược thuật lại dự án sắp triển khai.
Trong tiếng Việt có các từ ghép và từ láy như: kì lạ – lạ kì, nguy hiểm – hiểm nguy, thương xót – xót thương; khắt khe – khe khắt, lừng lẫy – lẫy lừng,… là những từ có các yếu tố cấu tạo giống nhau và nghĩa, về cơ bản, không khác nhau. Hãy tìm những từ ghép và từ láy tương tự.
Trả lời:
Từ ghép: Luận bàn – bàn luận; cầu khẩn – khẩn cầu; hiền dịu – dịu hiền; giản đơn – đơn giản; khổ cực – cực khổ; màu nhiệm – nhiệm màu; kì diệu – diệu kì.
Từ láy: Nhớ nhung – nhung nhớ; hắt hiu – hiu hắt; tả tơi – tơi tả; lửng lơ – lơ lửng; bồng bềnh – bềnh bồng; hững hờ – hờ hững; khát khao – khao khát.
Cho các tiếng Hán Việt: bất (không, chẳng), bí (kín), đa (nhiều), đề (nâng, nêu ra), gia (thêm vào), giáo (dạy bảo), hồi (về, trở lại), khai (mở, khơi), quảng (rộng, rộng rãi), suy (sút, kém), thuần (ròng, không pha tạp), thủ (đầu, đầu tiên, người đứng đầu), thuần (thật, chân thật, chân chất), thuần (dễ bảo, chịu khiến), thuỷ (nước), tư (riêng), trữ (chứa, cất), trường (dài), trọng (nặng, coi nặng, coi là quý), vô (không, không có), xuất (đưa ra, cho ra), yếu (quan trọng). Với mỗi tiếng, hãy tìm hai từ ghép có chứa yếu tố đó.
Trả lời:
Bất: bất thành, bất bại, bất đồng, bất diệt, bất biến, bất nghĩa…
Đa (nhiều): đa nghĩa, đa âm, đa sự, đa cảm, đa tình…
Bí (kín): bí hiểm, bí mật, bí truyền, bí sử, huyền bí…
Gia (thêm vào): gia vị, gia hạn, gia tăng, gia tốc…
Giáo (dạy bảo): giáo dưỡng, giáo dục, giáo lí, giáo huấn…
Hồi (trở về, trở lại): hồi hương, hồi cư, hồi xuân…
Khai (mở, khơi): khai hoang, khai trương, khai trường…
Quảng (rộng, rộng rãi): quảng trường, quảng bá, quảng đại…
Suy (sút kém): suy tàn, suy sụp, suy yếu, suy kiệt, suy vi…
Thủ (người, người đứng đầu): thủ lĩnh, thủ khoa, nguyên thủ, thủ tướng…
Thuần (không pha tạp): thuần hóa, thuần khiết, thuần chủng…
Thuần (dễ bảo): thuần thục, thuần dưỡng…
Thuần (thật, chân chất): thuần hậu, thuần phát…
Thuỷ (nước): thủy mặc, thuỷ triều, thuỷ lợi, thuỷ lực…
Tư (riêng): tư thực, tư lợi, tư nhân…
Trữ (chứa, cất): trữ lượng, lưu trữ, tích trữ…
Trường (dài): trường độ, trường thành, trường tồn…
Trọng (nặng, coi là quý): trọng vọng, trọng lượng…
Vô (không): vô tình, vô phúc, vô tâm, vô cớ, vô học…
Xuất (đưa, cho ra): xuất gia, xuất giá, xuất bản…
Yếu (quan trọng): yếu điểm, yếu lược, trọng yếu…
Soạn Văn 9 Ngắn Nhất Bài: Trau Dồi Vốn Từ
Câu 1: Chọn cách giải thích đúng
Hậu quả là
a. là kết quả sau cùng;
b. là kết quả xấu;
Đoạt là:
a. chiếm được phần thắng;
b. thu được kết quả tốt;
Tinh tú là:
a. phần thuần khiết và quý báu nhất;
b. sao trên trời (nói khái quát).
Câu 2: Xác định nghĩa của yếu tố Hán Việt
a. Từ tuyệt (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
dứt, không còn gì;
cực kì, nhất.
Cho biết nghĩa và giải thích nghĩa của âm tuyệt trong mỗi từ sau: tuyệt chủng, tuyệt đỉnh, tuyệt giao, tuyệt mật, tuyệt tác, tuyệt trần, tuyệt tự, tuyệt thực, tuyệt vời.
b. Từ đồng (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau:
cùng nhau, giống nhau;
trẻ em;
(chất) đồng.
Cho biết nghĩa và giải thích nghĩa của âmđồng trong mỗi từ sau: đồng âm, đồng ấu, đồng bào, đồng bộ, đồng chí, đồng dạng, đồng dao, đồng khởi, đồng môn, đồng niên, đồng sự, đồng thoại, đồng tiền.
Câu 3: Sửa lại lỗi dùng từ trong các câu sau
a. Vào đêm khuya, đường phố im lặng.
b. Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
c. Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc.
Hãy nghe một thanh niên nông thôn rồi nghe bà mẹ của anh hay ông nội của anh nói chuyện ta sẽ hiểu ai là người có tiếng nói giàu hình ảnh sắc màu. Chỉ một chuyện cây lúa thôi, mà biết bao là sáng tạo về ngôn ngữ:
Gió đông là chồng lúa chiêm
Gió bấc là duyên lúa mùa
Được mùa lúa, úa mùa cau
Được mùa cau, đau mùa lúa
Chiêm khôn hơn mùa dại
Mùa nứt nanh, chiêm xanh đầu
Lúa chiêm nép ở đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.
Cô kĩ sư nông học ơi, nếu ngày nay cô không nói được tiếng nói như vậy nữa, thì cô có thu được mùa lúa, nhưng đã bỏ mất cả một mùa ngôn ngữ đẹp đẽ của tộc đấy. Bởi thế, tôi muốn nói, đồng thời với việc giữ gìn sự trong sáng cảu tiếng Việt, phải giữ gìn sự giàu có, muôn vàn giàu có của nó. Trong thói quen, chúng ta hay tự ti; khẳng định lại một lần nữa sự giàu có của tiếng nói dân tộc, cũng là một điều quan trọng chứ sao.
(Chế Lan Viên, Làm cho tiếng nói trong sáng, giàu và phát triển, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”)
Câu 5: Hồ Chí Minh đã nói tới việc lấy tài liệu để viết như sau:
Muốn có tài liệu thì phải tìm, tức là:
1. Nghe: Lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết.
2. Hỏi: Hỏi những người đi xa về, hỏi nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi.
3. Thấy: Mình phải đi đến xem xét, mà thấy.
4. Xem: Xem báo chí, xem sách vở. Xem báo chí trong nước, báo chí nước ngoài.
5. Ghi: Những cái gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã học được, thì chép lấy để dùng mà viết […].
(Hồ Chí Minh, Cách viết, trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)
Từ ý kiến trên, em hãy nêu cách em sẽ thực hiện để tăng vốn từ?
Câu 6: Cho các từ ngữ: phương tiện, cứu giúp, mục đích cuối cùng, viện trợ, yếu điểm, điểm yếu, điểm thiếu sót, khuyết điểm, đề bạt, đề cử, đề đạt, đề xuất, láu lỉnh, láu táu, liến láu, liến thoắng, hoảng hồn, hoảng loạn, hoảng hốt, hoảng sợ;
Chọn từ điền vào chỗ trống trong các câu sau sao cho thích hợp:
a. Đồng nghĩa với “cứu cánh” là /…/
b. Đồng nghĩa với “nhược điểm” là /…/
c. Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là /…/
d. Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là /…/
e. Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là /…/
Câu 7: Phân biệt nghĩa của những từ ngữ sau và đặt câu với mỗi từ ngữ đó.
a. nhuận bút / thù lao;
b. tay trắng / trắng tay;
c. kiểm điểm / kiểm kê;
d. lược khảo / lược thuật.
Câu 8: Trong tiếng Việt có các từ ghép và từ láy như: kì lạ – lạ kì, nguy hiểm – hiểm nguy, thương xót – xót thương; khắt khe – khe khắt, lừng lẫy – lẫy lừng,… là những từ có các yếu tố cấu tạo giống nhau và nghĩa, về cơ bản, không khác nhau. Hãy tìm những từ ghép và từ láy tương tự.
Câu 9: Cho các tiếng Hán Việt: bất (không, chẳng), bí (kín), đa (nhiều), đề (nâng, nêu ra), gia (thêm vào), giáo (dạy bảo), hồi (về, trở lại), khai (mở, khơi), quảng (rộng, rộng rãi), suy (sút, kém), thuần (ròng, không pha tạp), thủ (đầu, đầu tiên, người đứng đầu), thuần (thật, chân thật, chân chất), thuần (dễ bảo, chịu khiến), thuỷ (nước), tư (riêng), trữ (chứa, cất), trường (dài), trọng (nặng, coi nặng, coi là quý), vô (không, không có), xuất (đưa ra, cho ra), yếu (quan trọng). Với mỗi tiếng, hãy tìm hai từ ghép có chứa yếu tố đó.
Câu 1: Cách giải thích đúng:
Hậu quả là kết quả xấu
Đoạt là chiếm được phần thắng
Tinh tú là sao trên trời
Câu 2: Xác định nghĩa của yếu tố Hán Việt:
a. Từ tuyệt (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau: dứt, không còn gì, cực kì, nhất.
Tuyệt chủng: bị mất hẳn giống nòi.
Tuyệt giao: cắt đứt mọi quan hệ.
Tuyệt tự: không có con trai nối dõi
Tuyệt thực: nhịn ăn.
Tuyệt đỉnh: đỉnh cao nhất.
Tuyệt mật: rất bí mật.
Tuyệt trần: nhất trên đời.
b. Từ đồng (Hán Việt) có những nghĩa thông dụng nhất như sau: cùng nhau, giống nhau, trẻ em; (chất) đồng.
Đồng âm: có âm ngữ giống nhau.
Đồng bào: để gọi những người cùng một giống nòi, một dân tộc, một tổ quốc với mình nói chung.
Đồng bộ: sự nhịp nhàng ăn khớp nhau.
Đồng chí: người cùng chí hướng chính trị trong quan hệ với nhau.
Đồng dạng: có cùng một dạng như nhau.
Đồng khởi: cùng nhau đứng dậy dùng bạo lực để phá ách kìm kẹp giành chính quyền.
Đồng môn: cùng học một thầy thời phong kiến.
Đồng sự: cùng làm việc với nhau trong một cơ quan.
Đồng niên: cùng một tuổi.
Đồng thoại: Truyện dành cho trẻ em.
Đồng giao: Câu hát đồng dào cho trẻ em.
Trống đồng: là loại trống được làm bằng đồng, khác với loại trống làm bằng gỗ.
Câu 3: Sửa các lỗi sai như sau:
a. Vào đêm khuya, đường phố vắng lặng.
b. Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới.
c. Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm động.
Câu 4: Nhà thơ Chế Lan Viên đã đưa ra một cách nói về việc sử dụng ngôn ngữ của người dân trong đời sống hàng ngày rất sinh động, đa dạng.
Thời nay, với sự phát triển của khoa học kĩ thuật, nhiều kinh nghiệm sản xuất cổ truyền trong nông nghiệp có thể được thay thế, nhưng vẻ đẹp của những câu tục ngữ ca dao thì còn mãi với muôn đời.
Câu 5: Để làm tăng vốn từ có một số cách thông dụng như:
Lắng nghe lời thầy cô, cha mẹ, bạn bè xung quanh đế tiếp nhận kiến thức và điều hay lẽ phải
Hỏi những điều mình chưa biết, còn khúc mắc, vướng bận, nếu “giấu dốt” thì bản thân sẽ không thể phát triển tốt hơn được.
Xem, đọc: sách báo, sách vở một cách thường xuyên đặc biệt đọc những tác phẩm nổi tiếng thế giới và học thuộc nhiều ca dao, tục ngữ.
Ghi chép lại những điều hay lẽ phải, những câu nói, câu chuyện ý nghĩa, lấy đó làm kinh nghiệm sống cho bản thân.
Câu 6: Các câu được điền như sau:
a. Đồng nghĩa với “cứu cánh” là mục đích cuối cùng
b. Đồng nghĩa với “nhược điểm” là điểm yếu
c. Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là đề bạt
d. Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là hoảng loạn
e. Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là láu táu
Câu 7: Phân biệt nghĩa của những từ ngữ và đặt câu:
Câu 8:
Từ ghép có yếu tố cấu tạo giống nhau, nhưng trật tự các yếu tố thì khác nhau: đấu tranh – tranh đấu, thương yêu – yêu thương, tình nghĩa – nghĩa tình, chờ đợi – đợi chờ.
Từ láy có yếu tố cấu tạo giống nhau, nhưng trật tự các yếu tố thì khác nhau: dào dạt – dạt dào, xác xơ – xơ xác, nhớ nhung – nhung nhớ.
Câu 9: Tìm hai từ ghép:
Bất: bất thành, bất bại, bất đồng,…
Đa (nhiều): đa nghĩa, đa tình…
Bí (kín): bí hiểm, huyền bí…
Gia (thêm vào): gia vị, gia hạn…
Giáo (dạy bảo): giáo dưỡng, giáo dục…
Hồi (trở về, trở lại): hồi hương, hồi cư, hồi xuân…
Khai (mở, khơi): khai hoang, khai trương, khai trường…
Quảng (rộng, rộng rãi): quảng trường, quảng bá…
Suy (sút kém): suy tàn, suy sụp, suy yếu…
Thủ (người, người đứng đầu): thủ lĩnh, thủ khoa…
Thuần (không pha tạp): thuần hóa, thuần khiết…
Thuần (dễ bảo): thuần thục, thuần dưỡng…
Thuần (thật, chân chất): thuần hậu, thuần phát…
Thuỷ (nước): thủy mặc, thuỷ triều, thuỷ lợi, thuỷ lực…
Tư (riêng): tư thực, tư lợi, tư nhân…
Trữ (chứa, cất): trữ lượng, lưu trữ, tích trữ…
Trường (dài): trường độ, trường thành, trường tồn…
Trọng (nặng, coi là quý): trọng vọng, trọng lượng…
Vô (không): vô tình, vô phúc, vô tâm…
Xuất (đưa, cho ra): xuất gia, xuất giá, xuất bản…
Yếu (quan trọng): yếu điểm, yếu lược, trọng yếu…
Câu 1: Cách giải thích đúng:
Câu 2:
Nghĩa và giải thích nghĩa của âm “Tuyệt” và “Đồng”:
Tuyệt chủng (bị mất hẳn giống nòi), Tuyệt gia (cắt đứt mọi quan hệ), Tuyệt tự (không còn người nối dõi), Tuyệt thực ( nhịn ăn), Tuyệt đỉnh (đỉnh cao nhất), Tuyệt mật (rất bí mật) , Tuyệt trần (nhất trên đời)
Đồng âm (có âm ngữ giống nhau), Đồng bào (những người cùng một giống nòi, một dân tộc, một tổ quốc), Đồng bộ (sự nhịp nhàng ăn khớp nhau), Đồng chí (người cùng chí hướng chính trị trong quan hệ với nhau), Đồng dạng (có cùng một dạng như nhau), Đồng khởi (cùng nhau đứng dậy dùng bạo lực để phá ách kìm kẹp giành chính quyền), Đồng môn (cùng học một thầy thời phong kiến), Đồng sự (cùng làm việc với nhau trong một cơ quan), Đồng niên (cùng một tuổi), Đồng thoại (Truyện dành cho trẻ em), Đồng giao (Câu hát đồng dào cho trẻ), Trống đồng (loại trống được làm bằng đồng, khác với loại trống làm bằng gỗ).
Câu 3: Sửa các lỗi sai như sau:
Nhà thơ đưa ra một cách nói về việc sử dụng ngôn ngữ của người dân trong đời sống hàng ngày: thời nay khoa học kĩ thuật ngày càng phát triển, nhiều công cụ , kinh nghiệm sản xuất hiện đại nhưng vẻ đẹp của những câu tục ngữ ca dao thì còn mãi với muôn đời.
Câu 5: Mỗi người có thể tùy theo hoàn cảnh sống cụ thể để áp dụng các kĩ năng nghe, hỏi, xem, thấy, ghi… như là nghe mọi người xung quanh, hỏi những điều mình chưa biết để tiếp nhận kiến thức mới, đọc nhiều sách báo thường xuyên đặc biệt là những tác phẩm nổi tiếng và cuối cùng là ghi chép lại những gì mình đã học được.
Câu 6: Chọn từ điền vào chỗ trống cho câu:
a. mục đích cuối cùng.
b. điểm yếu.
c. đề bạt.
d. hoảng loạn.
e. láu táu
Câu 7: Phân biệt nghĩa của những từ ngữ và đặt câu:
a. Nhuận bút: là tiền trả cho người viết một tác phẩm nào đó như sách, vở hoặc báo chí / Thù lao là tiền trả công cho lao động đã bỏ ra nói chung.
Đặt câu: Tiền nhuận bút tôi nhận từ mỗi bài báo là 1 triệu đồng / Một người công nhân trong nhà may nhận được thù lao mỗi tháng là 3 triệu đồng.
Đặt câu: Anh ấy làm giàu từ hai bàn tay trắng / Vì ham mê cờ bạc nên sau một thời gian ngắn, anh ấy đã trắng tay.
c. Kiểm điểm: xem xét, nhìn nhận lại những thiếu sót / Kiểm kê: kiểm lại số lượng, chất lượng tài sản.
Đặt câu: Chúng ta cần tự kiểm điểm bản thân trong năm học vừa qua / Chị ấy đang kiểm kê lại hàng hóa sau khi chuyển hàng.
d. Lược khảo: nghiên cứu khái quát không đi vào chi tiết. / Lược thuật: kể lại tóm tắt sự kiện.
Đặt câu: Đây là công trình lược khảo về lịch sử của Hà Nội. / Anh hãy lược thuật lại dự án sắp triển khai.
Câu 8: Tìm những từ ghép và từ láy
Thiết tha – tha thiết, đau đớn – đớn đau, khát khao – khao khát là những từ ghép có yếu tố cấu tạo giống nhau, nhưng trật tự các yếu tố thì khác nhau.
Tình nghĩa – nghĩa tình, chờ đợi – đợi chờ, triển khai – khai triển, màu sắc – sắc màu, Yếu điểm – điểm yếu là những từ láy có yếu tố cấu tạo giống nhau, nhưng trật tự các yếu tố thì khác nhau.
Câu 9: Tìm hai từ ghép cho các từ Hán Việt:
Bất gồm bất thành, bất bại, bất đồng,…Đa (nhiều) gồm đa âm, đa sự, đa cảm… Bí (kín) gồm hiểm, bí mật, bí truyền… Gia (thêm vào) gồm gia vị, gia hạn… Giáo (dạy bảo) gồm giáo dưỡng, giáo dục… Hồi (trở về, trở lại) gồm hồi hương, hồi cư, hồi xuân… Khai (mở, khơi) gồm khai hoang, khai trương, khai trường… Quảng (rộng, rộng rãi) gồm quảng trường, quảng bá… Suy (sút kém) gồm suy tàn, suy sụp, suy yếu… Thủ (người, người đứng đầu) gồm nguyên thủ, thủ tướng…
Thuần (không pha tạp) gồm thuần hóa, thuần khiết… Thuần (dễ bảo) gồm thuần thục, thuần dưỡng… Thuần (thật, chân chất) gồm thuần hậu, thuần phát… Thuỷ (nước) gồm thủy mặc, thuỷ triều, thuỷ lợi, thuỷ lực… Tư (riêng) gồm tư thực, tư lợi, tư nhân… Trữ (chứa, cất) gồm trữ lượng, lưu trữ, tích trữ…
Trường (dài) gồm trường độ, trường thành, trường tồn… Trọng (nặng, coi là quý) gồm trọng vọng, trọng lượng… Vô (không) gồm vô tình, vô phúc, vô tâm… Xuất (đưa, cho ra) gồm xuất gia, xuất giá, xuất bản… Yếu (quan trọng) gồm yếu điểm, yếu lược, trọng yếu…
Câu 1: Cách giải thích đúng của Hậu quả, Đoạt, Tinh tú:
là kết quả xấu (b)
là chiếm được phần thắng (a)
là sao trên trời (b)
Câu 2: những nghĩa thông dụng của từ Tuyệt và đồng:
nghĩa và giải thích nghĩa của âm “Tuyệt” và “Đồng” trong các trường hợp:
Câu 3: ta có thể thay thế các từ “vắng lặng” thay cho “im lặng” trong câu a, “thiết lập” thay cho “thành lập” trong câu b và “cảm động” thay cho “cảm xúc” trong câu c.
Câu 4: Nhà Thơ Chế Lan Viên đã nêu lên ý kiến về vẻ đẹp của những câu tục ngữ, đó là vẻ đẹp của trí tuệ, tâm hồn, của ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhịp điệu:
Dù ngày nay xã hội ngày càng phát triển, nhiều công cụ hiện đại, kinh nghiệm sản xuất hiện đại dần thay thế nhưng vẻ đẹp của những câu tục ngữ ca dao thì còn mãi.
Câu 5: Muốn trao dòi vốn từ có rất nhiều cách nhưng chủ yếu là dựa vào những khả năng nghe, hỏi, đọc thấy, ghi:
Câu 6: Điền lần lượt các từ cho câu a – e như sau: mục đích cuối cùng – điểm yếu – đề bạt – hoảng loạn – láu táu
Câu 7: Phân biệt nghĩa của những từ ngữ:
a. Nhuận bút: là tiền trả cho người viết một tác phẩm nào đó như sách, vở hoặc báo chí. Thù lao là tiền trả công cho lao động đã bỏ ra nói chung.
b. Tay trắng: là không còn một chút của cải nào. Trắng tay. là đã từng có của cải nhưng bị mất sạch tất cả, không còn gì cả.
c. Kiểm điểm: xem xét, nhìn nhận lại những thiếu sót về công việc hoặc hành động đã làm. Kiểm kê: kiểm lại số lượng, chất lượng tài sản.
d. Lược khảo: nghiên cứu khái quát không đi vào chi tiết. Lược thuật: kể lại tóm tắt sự kiện.
Đặt câu:
a. Tiền nhuận bút tôi nhận từ mỗi bài báo là 1 triệu đồng
Một người công nhân trong nhà may nhận được thù lao mỗi tháng là 3 triệu đồng.
b. Anh ấy làm giàu từ hai bàn tay trắng
Vì chơi bời trác tắng nên sau một thời gian ngắn, anh ấy đã trắng tay.
c. Chúng ta cần tự kiểm điểm bản thân trong năm học vừa qua để thấy những việc còn chưa làm được.
Chị ấy đang kiểm kê lại hàng hóa sau một tháng bán hàng.
d. Đây là công trình lược khảo về lịch sử của Hà Nội.
Anh hãy lược thuật lại dự án sắp triển khai.
Câu 8: Tìm những từ ghép và từ láy có yếu tố cấu tạo giống nhau, nhưng trật tự các yếu tố thì khác nhau
Câu 9: Với mỗi tiếng, hãy tìm hai từ ghép
Vô (không): vô tình, vô phúc, vô tâm, vô cớ, vô học…
Xuất (đưa, cho ra): xuất gia, xuất giá, xuất bản…
Yếu (quan trọng): yếu điểm, yếu lược, trọng yếu…
Soạn Bài Trau Dồi Vốn Từ (Ngắn Gọn)
Câu 1: Đọc kĩ ý kiến của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Ta hiểu được:
– Tiếng Việt vô cùng giàu đẹp, có khả năng đáp ứng mọi nhu cầu giao tiếp của người Việt.
– Muốn phát huy tối đa khả năng của tiếng Việt, phải không ngừng trau dồi ngôn ngữ của mình mà trước hết là trau dồi vốn từ.
Câu 2:
a. Lỗi lặp từ ngữ: thắng cảnh là “cảnh đẹp” rồi, không kết hợp với từ “đẹp” nữa.
b. Dùng sai từ “dự đoán”. “Dự đoán” là đoán tình hình, sự kiện ở tương lai. Trong trường hợp này nên dùng “đoán, phỏng đoán”.
c. Dùng kết hợp từ sai: “đẩy mạnh” (thúc đẩy cho phát triển nhanh) không thể đi với “quy mô” (chỉ mức độ to nhỏ). Nên dùng từ “mở rộng” thay cho “đẩy mạnh”.
Sở dĩ có những lỗi này vì người viết không biết chính xác nghĩa và cách dùng của từ mà mình sử dụng.
II. Rèn luyện để làm tăng vốn từ.
Đọc kĩ đoạn văn của Tô Hoài. Ta thấy được:
– Ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du không phải có sẵn mà là biết học lời ăn tiếng nói của quần chúng.
– Trau dồi vốn từ ngoài việc hiểu chính xác nghĩa để dùng đúng còn phải làm giàu vốn từ bằng cách biết thêm những từ mới.
Luyện tập:
Câu 1: Chọn cách giải thích đúng:
– Hậu quả: kết quả xấu
– Đoạt: chiếm được phần thắng.
– Tinh tú: sao trên trời (nói khái quát).
Câu 2: Xác định nghĩa của yếu tố Hán Việt
a. Tuyệt:
– dứt, không còn gì: tuyệt chủng (bị mất hẳn nòi giống), tuyệt giao (cắt đứt giao thiệp), tuyệt tự (không có người nối dõi), tuyệt thực (nhịn đói, không chịu ăn để phản đối – một hình thức đấu tranh).
– cực kì, nhất: tuyệt đỉnh (điểm cao nhất, mức cao nhất), tuyệt mật (cần được giữ bí mật tuyệt đối), tuyệt tác (tác phẩm văn học, nghệ thuật hay, đẹp đến mức coi như không còn có thể có cái hơn), tuyệt trần (nhất trên đời, không có gì sánh bằng).
b. Đồng
– cùng nhau, giống nhau: đồng âm (có âm giống nhau), đồng bào (những người cùng một giống nòi, một dân tộc, một Tổ quốc – với hàm ý có quan hệ thân thiết như ruột thịt), đồng bộ (phối hợp với nhau một cách nhịp nhàng), đồng chí (người cùng chí hướng chính trị), đồng dạng (có cùng một dạng như nhau), đồng khởi (cùng vùng dậy dùng bạo lực để phá ách kìm kẹp), đồng môn (cùng học một thầy, một trường hoặc cùng môn phái), đồng niên (cùng một tuổi), đồng sự (cùng làm việc ở một cơ quan – nói về những người ngang hàng với nhau).
– trẻ em: đồng ấu (trẻ em khoảng 6, 7 tuổi), đồng dao (lời hát dân gian của trẻ em), đồng thoại (truyện viết cho trẻ em).
– (Chất) đồng: trống đồng (nhạc khí gõ thời cổ, hình cái trống, đúc bằng đồng, trên mặt có chạm những họa tiết trang trí).
Câu 3: Sửa lỗi dùng từ trong những câu sau:
a. “Về khuya, đường phố rất im lặng.”: Dùng sai từ “im lặng”. Từ này dùng để nói về con người, về cảnh tượng của con người. Có thể thay im lặng bằng yên tĩnh, vắng lặng,…
b. “Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới”: Dùng sai từ “thành lập”. Từ này có nghĩa là “lập nên, xây dựng nên một tổ chức như nhà nước, đảng, hội, công ty, câu lạc bộ…”. Quan hệ ngoại giao không phải là một tổ chức. Tiếng Việt thường sử dụng cụm từ thiết lập quan hệ ngoại giao.
c. “Những hoạt động từ thiện của ông khiến chúng tôi rất cảm xúc.”: Dùng sai từ “cảm xúc”. Từ này thường được dùng như danh từ, có nghĩa là “sự rung động trong lòng do tiếp xúc với sự việc gì” như: “Bài thơ gây cảm xúc rất mạnh”. Đôi khi nó được dùng như động từ, có nghĩa là “rung động trong lòng do tiếp xúc với sự việc gì” như: “Cô ấy là người dễ cảm xúc”. Người Việt không nói X khiến Y rất cảm xúc, mà nói X khiến Y rất cảm động
Tiếng Việt của chúng ta là một ngôn ngũ trong sáng và giàu đẹp. Điều đó được thể hiện trước hết qua ngôn ngữ của những người nông dân. Muốn gìn giữ sự trong sáng và giàu đẹp của ngôn ngữ dân tộc phải học tập lời ăn tiếng nói của họ.
Câu 5: Để làm tăng vốn từ, cần:
– Chú ý quan sát, lắng nghe lời nói hàng ngày của những người xung quanh và trên các phương tiện thông tin đại chúng như phát thanh, truyền hình.
– Đọc sách báo, nhất là những tác phẩm văn học mẫu mực của những nhà văn nổi tiếng.
– Ghi chép lại những từ ngữ mới đã nghe được, đọc được. Gặp những từ ngữ khó không tự giải thích được thì tra cứu từ điển hoặc hỏi người khác, nhất là hỏi thầy, cô giáo.
– Tập sử dụng những từ ngữ mới trong những hoàn cảnh giao tiếp thích hợp.
Câu 6: Chọn từ ngữ thích hợp với mỗi chỗ trống trong câu.
a. Đồng nghĩa với nhược điểm là điểm yếu.
b. Cứu cánh nghĩa là “mục đích cuối cùng”.
c. Trình ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên là đề đạt.
d. Nhanh nhảu mà thiếu chín chắn là láu táu.
e. Hoảng đến mức có những biểu hiện mất trí là hoảng loạn.
Câu 7: Phân biệt nghĩa của các từ ngữ như sau:
a. Nhuận bút là “tiền trả cho người viết một tác phẩm”; còn thù lao là “trả công để bù đắp vào lao động đã bỏ ra” (động từ) hoặc “khoản tiền trả công để bù đắp vào lao động đã bỏ ra” (danh từ). Như vậy, nghĩa của thù lao rộng hơn nghĩa của nhuận bút rất nhiều.
b. Tay trắng là “không có chút vốn liếng, của cải gì”, còn trắng tay là “bị mất hết tất cả tiền bạc, của cải, hoàn toàn không còn gì”.
c. Kiểm điểm là “xem xét, đánh giá lại từng cái hoặc từng việc để có được một nhận định chung”, còn kiểm kê là “kiểm lại từng cái, từng món để xác định số lượng và chất lượng của chúng”.
d. Lược khảo là “nghiên cứu một cách khái quát về những cái chính, không đi vào chi tiết”, còn lược thuật “kể, trình bày tóm tắt”.
Câu 8:
– 5 từ ghép: bàn luận – luận bàn, ca ngợi – ngợi ca, đấu tranh – tranh đấu, cầu khẩn – khẩn cầu, bảo đảm – đảm bảo, dịu hiền – hiền dịu, đơn giản – giản đơn, khổ cực – cực khổ, diệu kì – kì diệu, mầu nhiệm – nhiệm mầu, thương yêu – yêu thương, đợi chờ – chờ đợi, triển khai – khai triển,..
– 5 từ láy: ao ước – ước ao, bề bộn – bộn bề, dào dạt – dạt dào, đày đọa – đọa đày, đau đớn – đớn đau, hắt hiu – hiu hắt, hững hờ – hờ hững, khát khao – khao khát, lọc lừa – lừa lọc, ngại ngần – ngần ngại, ngào ngạt – ngạt ngào, thiết tha – tha thiết, tối tăm – tăm tối, vương vấn – vấn vương, tả tơi – tơi tả, nhớ nhung – nhung nhớ,…
Câu 9:
– bất (không, chẳng): bất biến, bất bình đẳng, bất chính, bất công, bất diệt,…
– bí (kín): bí mật, bí danh, bí ẩn, bí hiểm, bí quyết, bí truyền,…
– đa (nhiều): đa cảm, đa dạng, đa diện, đa giác, đa khoa, đa nghi, đa nghĩa,…
– đề (nâng, nêu ra): đề án, đề bạt, đề cao, đề cập, đề cử, đề đạt, đề nghị, đề xuất,…
– gia (thêm vào): gia cố, gia công, gia giảm, gia hạn, gia vị,…
– giáo (dạy bảo): giáo án, giáo dục, giáo khoa, giáo vụ, giáo viên, giáo sư,…
– hồi (về, trở lại): hồi hương, hồi phục, hồi sinh, hồi tâm, hồi tỉnh, hồi xuân,…
– khai (mở, khơi): khai bút, khai chiến, khai giảng, khai hóa, khai hoang, khai mạc,…
– suy (sút kém): suy đồi, suy nhược, suy tàn, suy thoái, suy vi,…
– thuần (ròng, không pha tạp): thuần chủng, thuần khiết, thuần nhất, thuần túy,…
– thủ (đầu, đầu tiên, đứng đầu): thủ đô, thủ khoa, thủ lĩnh, thủ phủ, thủ trưởng,…
– thuần (thật, chân thật, chân chất): thuần hậu, thuần phác,…
– thuần (dễ bảo, chịu khiến): thuần dưỡng, thuần hóa, thuần phục,…
– thủy (nước): thủy chiến, thủy điện, thủy lôi, thủy lợi, thủy lực, thủy sản, thủy tạ, thủy thủ, thủy triều, thủy văn,…
– tư (riêng): tư hữu, tư lợi, tư nhân, tư thù, tư thục,…
– trữ (chứa, cất): trữ lượng, dự trữ, lưu trữ, tàng trữ, tích trữ…
– trường (dài): trường ca, trường chinh, trường cửu, trường kì, trường sinh, trường thiên, trường thọ, trường tồn,…
– trọng (nặng, coi nặng, coi là quý): trọng âm, trọng dụng, trọng đại, trọng điểm, trọng tâm, trọng thương, trọng thưởng, trọng trách…
– vô (không, không có): vô biên, vô bổ, vô can, vô chủ, vô cùng, vô danh, vô dụng, vô duyên, vô đề, vô địch, vô điều kiện, vô định, vô giá, vô giá trị, vô hại, vô hiệu, vô hình, vô học, vô ích, vô lại, vô lí,…
– xuất (đưa ra, cho ra): xuất bản, xuất chinh, xuất gia, xuất giá, xuất hành, xuất khẩu, xuất ngũ, xuất siêu, đề xuất, trục xuất,…
– yếu (quan trọng): yếu điểm, yếu lược, yếu nhân, chính yếu, cốt yếu, cơ yếu, trích yếu, xung yếu,…
chúng tôi
Bạn đang xem bài viết Soạn Bài Lớp 9: Trau Dồi Vốn Từ trên website Maiphuongus.net. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!