Cập nhật thông tin chi tiết về Giáo Án Bài Hai Đứa Trẻ (Thạch Lam) mới nhất trên website Maiphuongus.net. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
2. Kĩ năng 3. Thái độ 1. Giáo viên 2. Học sinhVở soạn, sgk, vở ghi.
Sĩ số: ………………………..
2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới Hoạt động 1
Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạtHoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức mới
HS đọc và tóm tắt tiểu dẫn SGK.
GV chuẩn xác kiến thức.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– Phần tiểu dẫm SGK trình bày những nội dung chính nào?
Nêu vài nét về tác giả Thạch Lam?
1. Tác giả
– Thạch Lam: 1910-1942. Tên khai sinh Nguyễn Tường Vinh, sau đổi là Nguyễn Tường Lân. Bút danh Việt Sinh.
– Là người đôn hậu và tinh tế, rất thành công ở truyện ngắn.
Ông chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ. Mỗi truyện ngắn như một bài thơ trữ tình.
– Trong chương trình ngữ văn THCS em đã được học những tác phẩm nào của Thạch Lam?
2. Các tác phẩm chính
+ Gió lạnh đầu mùa: Truyện ngắn 1937
+ Nắng trong vườn: Truyện ngắn 1938
+ Ngày mới: Tiểu thuyết 1939
+ Sợi tóc: Tập truyện ngắn 1942
+ Hà Nội băm sáu phố phường: Bút ký 1943
+ Hà Nội ban đêm: Phóng sự 1936
+ Một tháng ở nhà thương: Phóng sự 1937
Nêu xuất xứ của truyện ngắn ” Hai đứa trẻ”?
– Nhóm 1. Cảnh vật trong truyện được miêu tả trong thời gian và không gian như thế nào?
1. Cảnh phố huyện lúc chiều tàn
+ Thời gian trong truyện: Buổi chiều tối.
+ Không gian trong truyện: Phố huyện.
+ Ánh sáng trong truyện: Ngọn đèn dầu.
– Nhóm 2. Thạch Lam miêu tả cuộc sống nơi phố huyện ra sao?
– Nhóm 3. Thạch Lam miêu tả hình ảnh con người nơi phố huyện như thế nào?
– Nhóm 4: Em có nhận xét gì về cuộc sống và con người nơi phố huyện
→ Nét vẽ âm thanh, ánh sáng, con người của bức tranh phố huyện tưởng chừng rời rạc, nhưng nó hoà quyện cộng hưởng trong hệ thống u buồn, trầm mặc, xót xa. Điểm thêm vào cuộc sống ấy là ngọn đèn dầu cùng bóng tối bao phủ, càng ngợi sự nghèo khổ lay lắt đến tội nghiệp.
HẾT TIẾT 36 CHUYỂN SANG TIẾT 37
2. Cảnh phố huyện lúc đêm khuya
– Lặp hơn 20 lần trong tác phẩm.
*Khung cảnh thiên nhiên và con người: ngập chìm trong bóng tối. Đường phố và các ngõ chứa đầy bóng tối.
→ bóng tối bao trùm tất cả, tràn ngập trong tác phẩm, tạo nên một bức tranh u tối, một không gian tù đọng, gợi cảm giác ngột ngạt.
– Bóng tối được miêu tả nhiều trạng thái khác nhau, có mặt suốt từ đầu đến cuối tác phẩm.
→ Gợi cho người đọc thấy một kiếp sống bế tắc, quẩn quanh của người dân phố huyện nói riêng và nhân dân trước cách mạng tháng Tám nói chung.
→ Đó là biểu tượng của những tâm trạng vô vọng, nỗi u hoài trong tâm thức của một kiếp người.
– Nhóm 2: em hãy cho biết nhịp sống của người dân ở phố huyện? Lấy dẫn chứng minh họa?
* Nhịp sống của những người dân:
+ Tối đến mẹ con chị Tý dọn hàng nước.
+ Đêm về bác phở Siêu xuất hiện.
+ Trong bóng tối gia đình bác hát Sẩm kiếm ăn.
+ Khi bóng tối tràn ngập là lúc bà cụ Thi điên đến mua rượu uống.
+ Đêm nào Liên cũng ngồi lặng ngắm phố huyện và chờ tàu.
→ lặp đi lặp lại đơn diệu, buồn tẻ với những động tác quen thuộc, những suy nghĩ mong đợi như mọi ngày.
Họ mong đợi “một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày”
– Nhóm 3: Ngọn đèn dầu được lặp bao nhiêu lần? Dẫn chứng?
+ Biểu tượng ngọn đèn dầu nơi phố huyện.
– Ngọn đèn dầu được nhắc hơn 10 lần trong tác phẩm.
– Nhóm 4: Ý nghĩa biểu tượng của ngọn đèn dầu trong tác phẩm?
→ Tất cả không đủ chiếu sáng, không đủ sức phá tan màn đêm, mà ngược lại nó càng làm cho đêm tối trở nên mênh mông hơn, càng ngợi sự tàn tạ, hắt hiu, buồn đến nao lòng.
– Ngọn đèn dầu là biểu tượng về kiếp sống nhỏ nhoi, vô danh vô nghĩa, lay lắt. Một kiếp sống leo lét mỏi mòn trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ, không hạnh phúc, không tương lai, cuộc sống như cát bụi. Cuộc sống ấy cứ ngày càng một đè nặng lên đôi vai mỗi con người nơi phố huyện
GV định hướng cho HS tổng hợp kiến thức. Đánh giá tâm trạng của nhân vật thông qua các thao tác phân tích trên.
– Cả một bức tranh đen tối. Những hột sáng của ngọn đèn dầu hắt ra giống như những lỗ thủng trên một bức tranh toàn màu đen
– Tâm trạng của hai chị em Liên trước khung cảnh thiên nhiên và đời sống nơi phố huyện?
* Tâm trạng của Liên :
– Nhớ lại những tháng ngày tươi đẹp ở Hà Nội.
– Cảnh vật tuy buồn nhưng thân thuộc, gần gũi. Liên và An lặng lẽ ngắm các vì sao, lặng lẽ quan sát những gì diễn ra ở phố huyện và xót xa cảm thông, chia sẻ với những kiếp người nhỏ nhoi sống lay lắt trong bóng tối của cơ cực đói nghèo, tù đọng trong bóng tối của họ.
→Nỗi buồn cùng bóng tối đã tràn ngập trong đôi mắt Liên, nhưng trong tâm hồn cô bé vẫn dành chỗ cho một mong ước, một sự đợi chờ trong đêm.
HẾT TIẾT 37 CHUYỂN SANG TIẾT 38
– Nhóm 1: Biểu tượng chuyến tàu lặp bao nhiêu lần trong tác phẩm? Có ý nghĩa gì?
– Nhóm 2: Tại sao đêm nào chị em Liên cũng chờ tàu qua rồi mới đi ngủ? Có phải hai chị em chờ tàu qua để bán hàng không? Tại sao?
– Việc chờ tàu trở thành một nhu cầu như cơm ăn nước uống hàng ngày của chị em Liên. Liên chờ tàu không phải vì mục đích tầm thường là đợi khách mua hàng mà vì mục đích khác:
+ Được nhìn thấy những gì khác với cuộc đời mà hai chị em Liên đang sống.
+ Con tàu mang đến một kỷ niệm, đánh thức hồi ức về kỷ nịêm mà chị em cô đã từng được sống.
+ Giúp Liên nhìn thầy rõ hơn sự ngưng đọng tù túng của cuộc sống phủ đầy bóng tối hèn mọn, nghèo nàn của cuộc đời mình.
– Nhóm 3: Theo em, Liên là người như thế nào?
→ Liên là người giàu lòng thương yêu, hiếu thảo và đảm đang. Cô là người duy nhất trong phố huyện biết ước mơ có ý thức về cuộc sống. Cô mỏi mòn trong chờ đợi.
– Em hãy nhận xét về nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam?
1.Nghệ thuật
– Cốt truyện đơn giản, nổi bật là những dòng tâm trạng chảy trôi, những cảm xúc, cảm giác mong manh, mơ hồ trong tâm hồn nhân vật.
– Bút pháp tương phản đối lập.
– Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng của con người.
– Ngôn ngữ giàu hình ảnh, tượng trưng.
– Giọng điệu thủ thỉ, thấm đượm chất thơ chất trữ tình sâu sắc.
– Hãy nêu ý nghĩa của văn bản ?
2. Ý nghĩa văn bản
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” thể hiện niềm cảm thương chân thành của Thạch Lam đối với những kiếp sống nghèo khổ, chìm khuất trong mòn mỏi, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước cách mạng và sự trân trọng với những mong ước nhỏ bé, bình dị mà tha thiết của họ.
Hoạt động 3: Hoạt động thực hành
So sánh Hai đứa trẻ với Tắt đèn, Lão hạc, Gió lạnh đầu mùa ( đã học ở chương trình THCS) để thấy con người và xã hội trong những năm trước cách mạng tháng Tám năm 1945?
IV. Luyện tập
+ Điểm chung: Cái nhìn hiện thực và nhân đạo đối với xã hội VN đang chìm đắm trong cảnh nô lệ, lầm than.
+ Nét riêng: Phong cách và bút pháp nghệ thuật của các nhà văn: Hiện thực-Lãng mạn.
Câu 1 (trang 101 sgk)
– Nhân vật gây ấn tượng sâu sắc nhất là Liên
+ Cô bé có tuổi thơ chìm trong sự héo úa, tàn tạ của cuộc sống đầy bóng tối
+ Liên là cô bé giàu lòng thương cảm với những kiếp người nghèo khó trong phố huyện
+ Liên có sự giao hòa tâm hồn với thiên nhiên
+ Khao khát cuộc sống tốt đẹp, mong muốn vượt thoát khỏi những tù túng, chật hẹp trong cuộc sống
Câu 2 (trang 101 sgk)
Hai đứa trẻ là một trong những truyện ngắn tiêu biểu phong cách nghệ thuật của Thạch Lam:
– Những trang viết vừa đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, nên thơ
– Truyện tiêu biểu thể loại truyện tâm tình cảu Thạch Lam
+ Tình người chân chất nhẹ nhàng thấm vào truyện
+ Lối kể thủ thỉ tâm sự với người đọc
4. Củng cố 5. Dặn dò
Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng….miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.
Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k4: chúng tôi
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:
Giáo Án Bài Hai Đứa Trẻ Thạch Lam
CH: Nêu những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Namtừ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám năm 1945?
Bài mới.
Lời vào bài: Trong những nhà văn trụ cột của Tự lực văn đoàn, Thạch Lam có một hướng đi riêng. Ông hướng ngòi bút lãng mạn, giàu cảm xúc nhẹ nhàng và tinh tế đến những kiếp người nghèo khổ. Truyện ngắn của ông như những bài thơ xinh xắn, duyên dáng, đậm chất nhân văn. Hai đứa trẻ là một truyện ngắn tiêu biểu với vẻ đẹp ấy.
Bài mới
GV: nhấn mạnh những nội dung trọng tâm.
– Học bài cũ và soạn tiếp tiết 2.
Bài giảng: Hai đứa trẻ (Tiết 2)
Giúp học sinh + Tiếp tục cảm nhận được bức tranh cuộc sống nơi phố huyện lúc đêm tối và khi đêm đã về khuya. + Hiểu được tấm lòng đồng cảm, thấu hiểu sâu sắc của tác giả dành cho những con người nơi đây.
Phương pháp và phương tiện dạy học.
Phương pháp
+ SGK, SGV và các giáo cụ kèm theo III. Bài mới
Bản quyền bài viết này thuộc về https://thptxuyenmoc.edu.vn. Mọi hành động sử dụng nội dung web xin vui lòng ghi rõ nguồn
Tiết trước chúng ta đã được nhìn ngắm bức tranh phố huyện lúc chiều tà mỗi chúng ta đã không khỏi nao lòng trước những nghèo nàn, tăm tối. Hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu tiếp để có được một bức tranh trọn vẹn. b, Bài mới.
GV: nhấn mạnh những kiến thức trọng tâm
GV: yêu cầu học sinh về nhà học bài cũ và chuẩn bị bài mới Rút kinh nghiêm giờ dạy
Bài giảng truyện ngắn: Hai đứa trẻ ( Tiết 3)
Giúp học sinh: + Cảm nhận được diễn biến tâm trạng của chị em Liên trước bức tranh cuộc sống nơi phố huyện. + Hiểu được điều mà Thạch Lam gửi gắm qua dòng tâm trạng ấy. + Cảm nhận được những nét đặc sắc trong truyện ngắn Thạch Lam.
Phương pháp và phương tiện dạy học.
Phương pháp
+ SGK, SGV và các giáo cụ kèm theo III. Bài mới. a, Lời vào bài Tiết trước chúng ta đã cảm nhận được những nét vẽ đượm buồn trong bức tranh cuộc sống phố huyện. trước bức tranh cuộc sống ấy nhân vật chính- chị en Liên có những tâm trạng như thế nào ? Tiết học này ta cùng tìm hiểu.
củng cố GV: nhấn mạnh những kiến thức trọng tâm
Soạn Bài: Hai Đứa Trẻ (Thạch Lam)
Hai đứa trẻ là một câu chuyện nhẹ nhàng, tình cảm về cuộc sống của những con người trong một góc phố huyện. Cùng TOPLOIGIAI soạn bài Hai đứa trẻ để thấy được tấm lòng cảm thông sâu sắc của tác giả Thạch Lam đối với những số phận đáng thương nhưng ở họ vẫn ánh lên niềm hi vọng ở tương lai tương sáng
Khái quát tác phẩm Hai đứa trẻ – Thạch Lam
– Phần 1(từ đầu… cười khanh khách): phố huyện khi chiều xuống
– Phần 2 (tiếp… cảm giác mơ hồ không hiểu nổi): phố huyện đêm về
– Phần 3 (còn lại): phố huyện chứng kiến chuyến tàu đi qua giữa đêm
Soạn bài Hai đứa trẻ
∗ Cảnh ngày tàn
– Âm thanh: Cảnh ngày tàn được hiện lên từ những tiếng trống thu không, tiếng trống ấy nhỏ dần từ xa vọng lại, rồi cả tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng hay tiếng muỗi vo venhững thanh âm cuộc sống bé nhỏ
– Màu sắc:
Để tạo nên một thước phim sinh động, ngoài âm thanh thì màu sắc vô cùng quan trọng. Chúng là những màu đỏ rực như lửa cháy của chân trời phương (chiều tà mặt trời lặn) và ánh hồng như than sắp tàn của những áng mây quanh mặt trời chiều. Khi mặt trời đã lùi xuống, bóng đêm đi lên, các dãy tre làng đặc trưng của Việt Nam còn đứng bóng cắt hình màu đen rõ rệt trên nền trời.
→ Âm thanh và màu sắc là một không gian gợi một nỗi buồn thấm thía, cảm giác ảm đạm, tàn lụi. Không gian hẹp bị giới hạn, bị chặn lại, làm cho bước chân chậm chạp và chiều tà man mác buồn.
∗ Cảnh phố huyện về đêm
Về đêm, ánh sáng tắt đi, bóng tối trùm vải lêncả con phố huyện, có chăng ánh đèn cũng chỉ yếu ớt, bé nhỏ, chỉ là các quầng, các khe nhỏ xíu, hay chấm sáng le lói thưa thớt. Các nguồn sáng ấy làm người ta chùn chân hơn trong bước đi mạnh dạn.
Câu 2 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Thạch Lam đã khéo léo giữ tâm người xem ở không gian cuộc sống và hình ảnh người dân nơi phố huyện:
∗ Cuộc sống nơi phố huyện
Đó là hình ảnh chợ huyện lúc vãn người: nào những rác rưởi, nào những vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn,… những đồ còn lại mà người bán người mua vứt đi không muốn mang về, chúng chỉ là rác, là đồ bỏ đi và vô dụng.
– Rồi thì con người cũng là những con người nghèo đói và bé nhỏ, đứa trẻ nghèo nhặt rác, nhặt từng thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì người ta vứt lại nhưng với chúng thì vẫn dùng được.
– Nhìn khung cảnh ấy, cô bé động lòng thương cảm, Liên buồn và hay suy tư.
∗Từ góc nhìn của một cô bé, không gian hiện lên buồn tẻ khi mở rộng thêm hình ảnh những con người sống bám vào phố huyện dù khi bóng tối đã ngập.
– Mẹ con chị Tí: những con người cùng khổ, ngày lội đồng mò cua bắt ốc, đêm đến không được nghỉ mà lại lầm lũi bày hàng nước bán lấy mấy đồng lẻ; khách hàng cũng toàn những con người ít tiền, những người dưới đáy xã hội, người nghèo khổ lại dễ thương nhau hơn. Dẫu biết đồng tiền bạc bẽo nhưng vì cuộc sống mẹ con chị Tí vẫn dọn hàng mỗi đêm không nghỉ. Đó là cuộc sống mưu sinh vất vả vô bờ mà mẹ con chị
Tí đang cầm cự níu kéo.
– Chị em Liên nhỏ bé ngồi bên cạnh cửa hàng tạp hóa sơ sài…. những đồ bán chẳng được bao nhiêu.
– Số phận tàn tạ của bà cụ Thi trong cái đêm đen xã hội.
– Ánh đèn hắt hiu, những gia đình không quá khổ sở để phải gánh hàng đêm tối thì lại đóng cửa im lìm, ánh sáng le lói, bóng tối bao trùm.
– Gánh phở của bác Siêu tưởng rằng khấm khá hơn so với mẹ con chị Tí nhưng thực chất thì lại đứng trước nguy cơ thất nghiệp. Cái thức quà thanh nhã của bác nơi vùng quê le lói ánh điện này chỉ là một món quá xa xỉ chẳng mấy ai mua.
– Cũng khốn khó, vợ chồng bác Sẩm khổ cực sống không có nhà, màn trời chiếu đất chỉ đợi sự hào phóng thương người của những kẻ ai biết là ai, một sự vô vọng hòa trộn.
Câu 3 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Liên và An – hai đứa trẻ hồn nhiên, trong sángnhưng đã có những cảm nhận rất sâu sắc, khi ánh sáng le lói nơi đêm tối phố huyện.
– Liên nhạy cảm, tinh tế, giữ trong mình một nỗi buồn man mác: “Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”
– Trái tim cô bé đã quá quen thuộc với đêm tối, cô chẳng sợ nữa bóng tối mà nhiều đứa trẻ thường sợ hãi.
– Cái đêm đen khiến cô bé quen thuộc nhưng không phải thích thú, Liên hay hồi tưởng về quá khứ tươi đẹp khi cô còn ở Hà Nội, một nơi tràn ngập những ánh sáng lấp lánh mà trái tim trẻ thơ dễ dàng say mê.
– Cái cuộc sống khốn khó khiến người ta luôn ước mong về một điều gì đó mới mẻ, một ánh sáng mạnh mẽ tươi sáng như chiếc tàu chạy qua mang theo luồng sáng to lớn, xua tan đêm đen âm u lụi tàn.
→ Cảm nhận sâu sắc những khao khát thầm kín của bao người nghèo khó, những phận đời cam chịu vì khát vọng sống, Thạch Lam truyền đạt đến chúng ta một trái tim đôn hậu và cảm thông.
Câu 4 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
∗ Hình ảnh đoàn tàu đêm như thổi phồng một luồng gió mới, xuất hiện trong sự chờ đợi háo hức của chị em Liên:
– Trẻ con luôn sẵn sàng với điều gì khiến nó háo hức và hứng thú. Dù buồn ngủ ríu cả mắt nhưng An không quên nhắc chị phải đánh thức em khi tàu sắp đến để ngắm nhìn một cái vụt qua chớp nhoáng của đoàn tàu.
– Liên – một tâm hồn lãng mạn của cô gái đương tuổi lớn-cô bé ngồi yên ngắm nhìn sao trời vì bầu trời dễ khiến người ta mơ mộng quá.
– Thương em, Liên cũng muốn em mình có một phút giây hạnh phúc như mình khi ngắm tàu vụt qua, thấy ánh sáng và tiếng còi, những dấu hiệu đặc trưng nhất của đoàn tàu đến, Liên đã vội vã goi em dậy
∗Dù buồn ngủ, chị em Liên vẫn cố thức để ngắm nhìn chuyến tàu đêm đi qua phố huyện vì:
– Đó như một thói quen, mà đã là thói quen thì ngày nào cũng làm và khó bỏ. Việc đợi tàu mỗi đêm đã là một thói quen xuất phát từ niềm hứng thú của hai chị em.
– Chuyến tàu sáng rực, như đem đến một ánh sáng văn minh, ánh sáng của tương lai, nó mạnh mẽ, giàu sang mà tâm hồn trẻ thơ yêu mến, ham thích, nó khơi dậy khát vọng về tương lai tươi sáng của hai chị em.
– Đi đến một hiện thực thiếu thốn khó khăn của cuộc sống là một quá khứ rạng rỡ niềm vui, đầy ắp ánh sáng, khi Chuyến tàu gợi nhớ kỉ niệm đẹp đẽ, no đủ của chị em Liên khi thầy chưa mất việc
– Con tàu là ngọn lửa sáng rực cháy lên khao khát đổi đời của hai chị em.
Câu 5 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
– Nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam
Bằng giọng văn và lối miêu tả chân thực, tinh tế, cùng với đó là việc sử dụng chất liệu hiện thực một cách bay bổng, lãng mạn, hay hòa trộn tự sự với trữ tình khiến Hai đứa trẻ trở thành truyện ngắn có tính riêng, khó lẫn với các truyện khác. Tả cảnh tả tình sâu sắc hòa hợp, Thạch Lam muốn truyền đạt tư tưởng về kiếp người nghèo khó, cuộc sống mưu sinh chật vật của bao con người nghèo khổ, truyền tới người đọc ánh sáng hy vọng như hai chị em Liên đã chờ.
Câu 6 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Nhìn hiện thực bằng con mắt của một người lãng mạn, Thạch Lam vừa cảm thương cuộc sống khốn khó lay lắt bế tắc lững thững giữa đời của những kiếp người bé nhỏ, những đứa trẻ thơ ngây không được hưởng một tuổi thơ trọn vẹn, tác giả cảm thông trân trọng với khát vọng tương lai, khát vọng vươn tới ánh sáng của những con người cùng khổ.
Luyện tập
Bài 1 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
– Nhân vật để lại ấn tượng sâu đậm nhất có lẽ là cô bé Liên. Một cô bé trong sáng, nhân hậu, nhạy cảm, nhân ái. Một cô bé có nhiều xúc cảm về cuộc sống, về thân phận đời người và về khốn khó cũng như tương lai ánh sáng. Cô bé ấy còn ngây thơ, còn trong sáng, nhìn nhận được hiện thực nhưng vẫn có một khát khao về cuộc sống mãnh liệt bằng những xúc cảm mơ hồ, mong manh, mà khó nắm bắt.
– Chi tiết nghệ thuật gây ấn tượng trong truyện:
+ đoàn tàu chớp nhoáng vụt qua, mang theo cả một hồi ức đẹp và ánh sáng hướng tới
+ Hà Nội – hình ảnh trong quá khứ nơi lưu giữ hạnh phúc, tuổi thơ tươi đẹp
+ Cảnh và người trên tàu – một thế giới đáng sống: nhộn nhịp, giàu sang, ngập ánh sáng trái ngược với bóng tối và ngọn đèn le lói và cuộc sống mỏi mòn, tối tăm của những kẻ nơi phố huyện
Bài 2 (trang 101 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của Thạch Lam thể hiện qua truyện ngắn
Hai đứa trẻ:
– đậm hiện thực mà vẫn có cơn gió lãng mạn, thơ mộng
– Viết truyện ngắn giống như giãi bày tâm sự, nét đặc sắc của giọng văn Thạch Lam (tình người đáng mến, tâm hồn nhân vật trong sáng đáng yêu được kể bởi những lời như thủ thỉ như tâm sự).
– Ngôn ngữ mộc mạc, giàu tính biểu cảm
– Nghệ thuật miêu tả: tả cảnh, tả nội tâm nhân vật.
Tổng kết tác phẩm Hai đứa trẻ
Hướng Dẫn Soạn Bài : Hai Đứa Trẻ (Thạch Lam)
Thạch Lam (1910 – 1942) tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi thành Nguyễn Tường Lân. Ông cùng với Nhất Linh và Hoàng Đạo là những cây bút chủ lực của nhóm Tự lực văn đoàn.
Tác phẩm chính bao gồm các tập truyện ngắn: Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Sợi tóc, tiểu thuyết Ngày mới, tiểu luận Theo dòng, tuỳ bút Hà Nội băm sáu phố phường.
Hai đứa trẻ là truyện ngắn xuất sắc, tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Thạch Lam. Tác phẩm thuộc loại truyện nagứn trữ tình, qua tâm trạng của hai đứa trẻ và cảnh sống nghèo cực của những người dân nơi phố huyện nhà văn đã thể hiện những tư tưởng nhân đạo sâu sắc về thân phận con người.
Và vậy, tác phẩm vừa có giá trị hiện thực, vừa thấm đẫm tinh thần nhân đạo. Vận dụng các thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản, nhà văn đã đặc tả được cảnh nghèo và tương lai không mấy sáng sủa của những người dân phố huyện.
Hai đứa trẻ là câu chuyện về một ngày thường như bao ngày tháng khác ở một phố huyện. Nhà văn chọn bối cảnh là một ngày chợ phiên. Và thời điểm bắt đầu truyện là cảnh chợ chiều vừa tàn. Các tình tiết được kể tự nhiên theo chiều thời gian tuyến tính. Liên và An dọn hàng và bắt đầu ngồi chờ đợi chuyến tàu đêm. Cuộc sống của chị em Liên và những người dân nơi phố huyện như vợ chồng bác Xẩm, mẹ con chị Tý, bác phở Siêu đều chẳng có gì đặc biệt. Tất cả đều bàng bạc, lặng lẽ và lầm lụi. Chuyện chợ tàn, chuyện chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua với một chút hy vọng được nhìn thấy trong một khoảnh khắc rất ngắn thứ ánh sáng sang trọng trên những toa tầu, hồi ức về những ngày sống sung sướng ở Hà Nội của hai đứa trẻ và những suy nghĩ của cô bé Liên là tất cả tình tiết cơ bản của câu chuyện. Một câu chuyện dung dị, đời thường, không tô vẽ và một lối kể chuyện như tâm tình thủ thỉ với chính mình đã tạo nên thành công cho tác phẩm.
Giá trị hiện thực thể hiện ở chỗ nhà văn đã tái hiện một cách chân thực cuộc sống buồn tẻ nơi phố huyện qua đó phần nào phản ánh hiện thực đen tối của xã hội Việt Nam trước cách mạng.
Tác phẩm chứa đựng giá trị nhân đạo sâu sắc, đó là sự cảm thông của nhà văn đối với những kiếp người nhỏ bé, nhà văn đã lên tiếng đòi quyền sống cho những thân phận vô danh đồng thời ckhẳng định sức sống mãnh liệt không gì có thể hủy diệt được của những những người dân nơi phố huyện. Qua diễn biến nội tâm của nhân vật nhà văn đã thể hiện thật sâu sắc tấm bi kịch tinh thần của những con người nhỏ bé. Những kiếp người nhỏ bé vô danh nơi phố huyện nhỏ ấy rất dễ bị xã hội lãng quên. Tâm trạng của Liên cũng là tâm trạng chung của bao người đang phải sống trong bế tắc của những thân phận nhỏ bé, nghào hèn. Nhà văn đã thể hiện một niềm cảm thông sâu sắc và tình thương yêu đối với những người không may mắn ấy.
1. Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya.
Cảnh chiều xuống (đoạn 1, 2): Trong đoạn này nhà văn tập trung miêu tả cảnh chợ tàn nơi phố huyện, một phiên chợ nghèo của một vùng quê nghèo.
Cảnh đêm về (đoạn 3) miêu tả phố huyện đêm về với một số hoạt động bán hàng, trò chuyện của các cư dân phố huyện.
Cảnh đêm khuya (đoạn 4, 5) tái hiện lại cảnh đoàn tàu đến và không gian tĩnh lặng của phố huyện khi con tàu đi qua.
Toàn bộ bức tranh phố huyện được nhìn qua tâm trạng của cô bé Liên, một cô bé đảm đang, tốt bụng với một tâm hồn đa cảm. Điều này đã làm nên chất trữ tình cho câu chuyện. Tâm trạng của Liên được miêu tả gắn liền với không gian phố huyện: buồn man mác, mơ hồ khó hiểu trước bức tranh cuộc sống nghèo phố huyện lúc chiều xuống; buồn khắc khoải trong cảnh chờ đợi một điều gì tốt đẹp hơn; buồn thấm thía khi chuyến tàu đi qua.
2. Truyện ngắn của Thạch Lam thường không có cốt truyện, tác giả thường đi sâu vào miêu tả nội tâm nhân vật với những cảm xúc và cảm giác mơ hồ, mong manh. Miêu tả những diễn biến nội tâm tinh tế sâu sắc của nhân vật là biệt tài của Thạch Lam. Trong Hai đứa trẻ, nhà văn đã rất thành công trong việc miêu tả diễn biến tâm trạng của cô bé Liên qua đó thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của tác giả.
Là nhân vật trung tâm của truyện những hành động của Liên không được chú tâm miêu tả. Câu chuyện như một dòng tâm trạng của nhân vật, từ khi chứng kiến cảnh chiều xuống đến khi chuyến tàu đêm đi qua. Có thể nói nhân vật Liên thuộc loại nhân vật trữ tình trong văn xuôi. Qua những cảm nhận của Liên về cảnh vật và cuộc sống xung quanh nhà văn thể hiện một nỗi buồn thấm thía và sâu sắc về số phận con người. Nỗi buồn của cô bé Liên cứ tăng tiến dần theo sự muộn dần của đêm. Khi chợ tàn và khi nhìn cảnh chiều đến, một buổi chiều êm như ru của phố huyện, lòng Liên man mác buồn mà không rõ nguyên nhân. Khi bóng đêm bao trùm phố huyện, “một đêm mùa hạ êm như nhung”, lại càng đáng sợ hơn. Cuộc sống quá buồn tẻ. Chẳng hứa hẹn một điều gì thay đổi cả. Nỗi buồn của Liên không trực tiếp thể hiện qua ngôn ngữ mà thể hiện ở ánh mắt “trong mắt chị bóng tối ngập đầy dần”, qua tâm trạng chờ đợi chuyến tàu đêm. Chị em Liên cùng những người dân phố huyện đã hàng đêm miệt mài ngồi chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua với chút hy vọng vô cùng mong manh. Liên và An háo hức chờ đợi chuyến tàu để được gặp lại chút ánh sáng của những ngày còn được sống sung túc. Những người bán hàng chờ đợi khách xuống tàu dù họ vẫn biết chẳng mấy khi có khách xuống ở cái ga xép này. Chuyến tàu là nơi gửi gắm niềm hy vọng hàng đêm của họ và nó mang đến phố huyện một luồng ánh sáng mới dù chỉ trong chốc lát để họ có thể thoát ra khỏi sự yên ả đến ghê sợ của đêm. Đó là thời điểm vui nhất của chị em Liên bởi chuyến tàu là thứ ánh sáng tinh thần duy nhất để chị hồi ức lại những ngày đã qua. Qua dòng nội tâm của nhân vật có thể thấy rằng: khi miêu tả nội tâm nhân vật, Thạch Lam chú ý và có tài trong việc diễn tả những biến đổi tinh tế, những cảm nhận mơ hồ, sự pha trộn buồn vui lẫn lộn của nhân vật.
Chuyến tàu mang đến chút sôi động trong chốc lát nhưng cũng lại làm tăng lên cái ảm đạm và tĩnh mịch của đêm phố huyện. Qua diễn biến nội tâm của nhân vật nhà văn đã thể hiện thật sâu sắc tấm bi kịch tinh thần của những con người nhỏ bé. Những kiếp người nhỏ bé vô danh nơi phố huyện nhỏ ấy rất dễ bị xã hội lãng quên. Tâm trạng của Liên cũng là tâm trạng chung của bao người đang phải sống trong bế tắc của những thân phận nhỏ bé, nghào hèn. Nhà văn đã thể hiện một niềm cảm thông sâu sắc và tình thương yêu đối với những người không may mắn ấy.
Nhà văn đã dùng ánh sáng để miêu tả bóng tối, ánh sáng ngọn đèn dầu ở hàng nước chị Tý, ở gánh phở của bác phở Siêu làm nổi bật sự mênh mông của đêm tối ở làng quê. Nghệ thuật tương phản làm người đọc cảm nhận rõ hơn sự mênh mông của đêm tối. Còn ánh sáng đoàn tầu vụt qua trong thoáng chốc với những ồn ào và sôi động của nó càng tăng thêm sự tĩnh mịch, tăm tối và buồn tẻ nơi phố huyện nghèo. Và ánh sáng ngọn đèn dầu của chị Tý chập chờn đi vào giấc ngủ của Liên – hình ảnh kết thúc câu chuyện- đã để lại một niềm day dứt, một dư âm cho tác phẩm. Nhà văn lặp lại nhiều lần chi tiết ngọn đèn con ở hàng nước chị Tý. ánh sáng ấy nhỏ nhoi yếu ớt nhưng đêm nào cũng sáng và sáng từ chập tối đến khi cả phố huyện chìm sâu vào giấc ngủ. Có thể ánh sáng nhỏ nhoi ấy là biểu tượng cho niềm tin, hy vọng, ước mơ của những người dân nghèo nơi đây. Dù cuộc sống có tẻ nhạt, có khó khăn đến đâu họ vẫn vượt lên và vẫn hy vọng. Giống như ngọn đèn của chị Tý hàng đêm vẫn leo lét sáng giữa đêm, dù nhỏ nhoi nhưng không bao giờ lụi tắt.
4. Chuyến tàu là nơi gửi gắm niềm hy vọng hàng đêm của người dân phố huyện và nó mang đến một luồng ánh sáng mới dù chỉ trong chốc lát để họ có thể thoát ra khỏi sự yên ả đến ghê sợ của đêm. Đó là thời điểm vui nhất của chị em Liên bởi chuyến tàu là thứ ánh sáng tinh thần duy nhất để chị hồi ức lại những ngày đã qua. Chuyến tàu mang đến chút sôi động trong chốc lát nhưng cũng lại làm tăng lên cái ảm đạm và tĩnh mịch của đêm phố huyện.
Nhà văn đã miêu tả rất chi tiết hình ảnh đoàn tàu đêm đi qua phố huyện. Bắt đầu từ xa, khi xuất hiện ánh đèn ghi phía xa xa rồi đến âm thanh “tiếng còi” vọng lại… rồi con tàu vụt qua trong giây lát, chấm nhỏ của chiếc đèn xanh rồi đêm tối lại bao bọc xung quanh. Cách miêu tả này đã diễn tả được tâm trạng chờ đợi chuyến tàu của chị em Liên và những người dân nơi đây. Liên và An háo hức chờ đợi chuyến tàu để được sống lại những ngày quá khứ tươi đẹp và cũng là để thoát khỏi trong giây lát cuộc sống đơn điệu đến đáng sợ. Chuyến tàu là cứu cánh tinh thần cho những con người nơi đây.
Chuyến tàu vụt qua rất nhanh và thường chẳng mang lại lợi ích vật chất cho con người nơi phố huyện nhưng họ vẫn cứ chờ. Sự sôi động, sang trọng của con tàu vụt qua càng làm tăng thêm sự tĩnh mịch buồn tẻ của đêm. Họ gửi gắm ước mơ vào chuyến tàu đêm với một luồng ánh sáng phù hoa tan biến rất nhanh.
5. Lời văn của Thạch Lam trong truyện ngắn Hai đứa trẻ rất bình dị nhưng luôn thấm đượm cảm xúc, tâm trạng, đó là chất trữ tình trong văn xuôi Thạch Lam. Chẳng hạn:
– “Chiều, chiều rồi… đưa vào”
– “Một mùi âm ẩm bốc lên… của quê hương này”
– “Những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên… tịch mịch và đầy bóng tối”
6. Qua bức tranh hiện thực phố huyện nghèo nhà văn thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với con người vô danh. Cuộc sống nghèo không đáng sợ bằng cuộc sống đơn điệu và tẻ nhạt, không ước mơ. Những con người nghèo khó nơi phố huyện ấy dù nhọc nhằn đến đâu cũng vẫn ước mơ và hy vọng. Họ vẫn dọn hàng, vẫn chờ khách dù biết bán hàng chẳng được bao nhiêu. Và họ đợi chuyến tàu với biết bao nhiêu hy vọng.
Qua việc tả cảnh kiên trì hàng đêm chờ tàu qua rồi mới dọn hàng, mới đi ngủ của những con người ấy, nhà văn muốn thể hiện một tư tưởng nhân văn. Đó là khẳng định sự bất diệt của khát vọng, ước mơ. Cuộc sống dù nghèo khổ, tăm tối và bế tắc đến đâu cũng không thể dập tắt được hy vọng và khát vọng của con người. Tác phẩm đã thể hiện tình thương yêu vô bờ và sự trân trọng của nhà văn đối với những thân phận nhỏ bé trong xã hội
… “Trong văn hóa Việt Nam trước cách mạng 1945, Thạch Lam là một trong số những nhà văn được nhiều cảm tình của người đọc. Lời văn Thạch Lam nhiều hình ảnh, nhiều tìm tòi, có một cách điệu thanh thản, bình dị và sâu sắc. Dưới cái hình thức không những thoát ra khuôn sáo cũ của cách hành văn đương thời mà lại có rất nhiều đức tính sáng tạo ấy, văn Thạch Lam đọng nhiều suy nghiệm, nó là cái kết tinh của một tâm hồn nhạy cảm và từng trải về sự đời. Thạch Lam có những nhận xét tinh tế về cuộc sống hàng ngày. Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở lên từ những chân cảm đối với những con người ở tầng lớp dân nghèo thành thị khác và thôn quê. Thạch Lam là một nhà văn quý mến cuộc sống, trang trọng trước sự sống của mọi người chung quanh. Ngày nay đọc lại Thạch Lam, vẫn thấy đầy đủ cái dư vị và cái nhã thú của những tác phẩm có cốt cách và phẩm chất văn học. Mặc dù in ra ít, sách Thạch Lam có đánh dấu lại được cái tâm hồn súc tích, rộng rãi và tiến bộ của một nhà văn xuôi chân chính…
… Nói đến nghệ thuật của Thạch Lam, tức là nói cụ thể đến nghệ thuật viết truyện ngắn của Thạch Lam. Một số truyện ngắn của Thạch Lam có thể coi như là mẫu mực được. Có những truyện ngắn Thạch Lam, ở cái thời bấy giờ, đọc xong thấy nó đọng lại trong người ta như một câu hỏi bức thiết của tác giả, như là một lời trách móc kín đáo của nhân vật truyện. Những vi phạm vào quyền sống của hạnh phúc tuổi trẻ, những nỗi cay đắng oan uổng của cảnh bị ép duyên, đâm đầu xuống sông mà không chết ngay được, để sau đó phải mòn chết oan trái trong chuyện Hai lần chết. Nhưng cuộc sống phụ nữ hết lo cho em lại đến lo cho chồng, cứ chìm chìm, xám xám như thế quanh một cái chợ. Những Cô hàng xén tuy không lên tiếng đòi quyền sống trong truyện, nhưng qua kẽ dòng truyện, vẫn như hỏi thầm người độc giả rằng ý nghĩa cuộc sống có phải là như thế không?…
(Theo Tuyển tập Thạch Lam
Nxb Văn học, Hà Nội, 1988, tr.323-329)
2. Tập Gió đầu mùa.
… “Trước ngọn gió đầu mùa, tôi không khỏi ngăn được những cảm giác sâu xa và mới lạ. Tôi đem tâm nghĩ ngợi đến những cơn gió đột khởi ở lòng người, báo trước những sự thay đổi trong cái bí mật của tâm hồn. Tôi lại nghĩ đến những người nghèo khổ đang lầm than trong cái đói rét cả một đời. Gió heo may sẽ làm cho họ buồn rầu lo sợ, vì mùa đông sắp tới, mùa đông giá lạnh và lầy lội phủ trên lưng họ cái màn lặng lẽ của sương mù.Và lòng tôi se lại khi nghĩ rằng chỉ một chút âu yếm, một chút tình thương, cũng đủ nâng đỡ, an ủi những người khốn ấy.
Đó là những ý nghĩ mà Gió đầu mùa đã gây nên trong trí tôi. Những câu chuyện trong quyển sách này tôi viết ra cũng như những cảm giác mới mẻ mà tôi đã thấy. Tôi hết sức diễn tả cho đúng tất cả sự thực rung động và thi vị của cuộc đời. Tôi không có ý muốn kể những truyện thần tiên hay lãng mạn nhưng những cảm tưởng của tôi với các đời sống kín đáo và giản dị quanh mình. Bởi vì đối với tôi, văn chương không phải là cách đem đến cho người đọc sự thoát li hay sự quên; trái lại, văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, vừa làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”.
(Lời nói đầu tập Gió đầu mùa, Tuyển tập Thạch Lam, Sđd, tr.25)
… “Truyện Hai đứa trẻ có một hương vị thật là man mác. Nó gợi một nỗi niềm thuộc về quá vãng, đồng thời cũng dóng lên một cái gì còn ở trong tương lai. Đây là một mẫu sinh hoạt hàng ngày và kéo dài của hai chị em đứa trẻ thay mẹ trông nom một gian hàng vặt ở một cái phố huyện, gần một cái ga xép. Đêm đêm có những bóng người bình thường lù mù đi qua trước gian hàng. Những bóng người ấy cũng lù mù như nhiều chấm lửa ở những nguồn ánh sáng quanh quất nơi phố huyện. Trong cái bốn bề chìm chìm nhạt nhạt, bỗng có những tiếng động mạnh và những luồng ánh sáng mạnh của một chuyến xe lửa kéo qua hàng ngày. Hai chị em đứa trẻ ngày nào cũng chờ một chuyến tàu đêm kéo qua rồi mới chịu đóng cửa hàng. Nơi cái thế giới quan của đôi trẻ ở một phố quê, hình ảnh đoàn tàu và cái tiếng còi tàu đã thành một thói quen của cảm xúc và của ước vọng. Đọc Hai đứa trẻ, thấy bận bịu vô hạn về một tấm lòng quê hương êm mát và sâu kín…”
(Tuyển tập Thạch Lam, Sđd, tr.325)
… “Hai đứa trẻ là một truyện không có chuyện, nhưng lại có sức gợi thật sâu xa. Hai đứa trẻ, hai chị em có trách nhiệm trông nom một chõng hàng; việc bán buôn chắc lời lãi chẳng là bao, nhưng cũng là một khoản thu phụ thêm cho gia đình nghèo. Một chõng hàng nơi phố huyện có gì mà thành chuyện! Nhưng hoạt động của cái chõng hàng đó của hai chị em, đã thành một thói quen, theo lời dặn của mẹ, phải chờ cho đến khi chuyến tàu đêm cuối cùng từ Hà Nội về, xình xịch chạy qua, cho đến khi tiếng ầm ầm của bánh xe ngớt hẳn, rồi mới dọn hàng, tắt đèn đi ngủ, lại gợi một nỗi niềm gì thật xao xác, bâng khuâng. Cái tiếng động đêm khuya ấy lại vang vào truyện một vẻ quạnh hiu, xa vắng vô cùng. Chuyến tàu đầy ánh sáng, đi qua một ga xép, tuy có lưa thưa những ánh đèn dầu, nhưng khuất đầy bóng tối; chuyến tàu đến từ Hà Nội hoa lệ, với những khách sang và hai chị em con nhà nghèo nhìn lên cái ô cửa mà thấy con tàu mang theo đi cùng tiếng động, cả một nỗi niềm gì vừa bâng khuâng vừa sâu thẳm. Hai đứa trẻ, một truyện không có chuyện, mà ngập đầy không khí và tâm trạng. Không khí một cảnh quê, nơi có một ga xép nhờ một chuyến tàu đúng giờ ấy, khắc ấy chạy qua mà mang được chút dư âm, dư vị tỉnh thành… và từ dư âm, dư vị đó mà đưa con người vào một tâm trạng buồn vui lẫn lộn, trước một cái gì vừa thuộc về quá vãng, vừa hướng tới tương lai…”.
(Lời giới thiệu Tuyển tập Thạch Lam, Sđd, tr.14 -15)
Bạn đang xem bài viết Giáo Án Bài Hai Đứa Trẻ (Thạch Lam) trên website Maiphuongus.net. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!